Πόρτες

ΕΞΩΠΟΡΤΕΣ

Οι εξώπορτες των σπιτιών του Πηλίου είχαν , ως κύριο μέλημα της κατασκευής τους, την προστασία από παραβίαση .Κατά κανόνα δεν υπερβαίνουν στο ύψος το 1.70 μ. και στο πλάτος το 0.90 μ. καθότι μικρές διαστάσεις εξώθυρων εκθέτουν περιορισμένες επιφάνειες στις κακοκαιρίες και στις επιδρομές. Είναι τοποθετημένες σχεδόν πάντα 4 έως 5 σκαλοπάτια πάνω από το έδαφος . Είναι χαρακτηριστικό ότι , με την πάροδο των χρόνων , όσο λιγοστεύουν οι κίνδυνοι και αποκαθίστανται οι συνθήκες ασφαλείας , τόσο οι εξώπορτες εξελίσσονται , αποκτούν μεγαλύτερα μεγέθη και διακοσμητικές προσόψεις. Μονόφυλλες συνήθως με το άνοιγμα προς τα δεξιά ,αναρτημένες με κρίκους στις θέσεις των τραβερσών και τοποθετημένες μαζί με την κάσα τους κατά το στάδιο κατασκευής του τοίχου , εκπλήσσουν με τη σταθερότητα που διατηρούν μέχρι και σήμερα. Η προσπάθεια που επικρατούσε ήταν η εξεύρεση όσο το δυνατόν φαρδύτερων σανίδων  για την κατασκευή της εξώπορτας :συχνά αρκούν δύο ή τρεις σανίδες , ενώ υπάρχουν και σπάνιες περιπτώσεις μικρών θυρών από μονοκόμματο ξύλο. Η χρησιμοποίηση των πλατυκέφαλων γυφτοκαρφιών γίνεται και αυτή για λόγους ασφαλείας  , εκτός από το διακοσμητικό χαρακτήρα που έχει . Το πλατύ κεφάλι δυσκολεύει την αποσυναρμολόγηση του φύλλου απ΄ έξω , και όταν μάλιστα συνοδεύεται από παρεμβαλλομένη χοντρή σιδερένια λάμα , όπως άρχισε να γίνεται ήδη από τα τέλη του 18^ου αι. , η παραβίαση καθίσταται αδύνατη.

Στο αρχοντικό Καραγιαννόπουλου στη Βυζίτσα , υπάρχει η περίπτωση περαστής βαριάς εξώθυρας με χοντρό ταμπλά. Πιθανόν η πόρτα αυτή να είναι νεότερη από το αρχοντικό  ( τέλη 18^ου – αρχές  19^ου ) γιατί είναι κρεμασμένη με μεντεσέδες φορετούς και όχι θηλυκωτούς . Ίσως πάλι να προτιμήθηκε αυτή η ανάρτηση  , για να μην τραυματιστεί η καλλιτεχνικής εμφάνισης εξώπορτα , κατά τη διάρκεια χτισίματος του κτιρίου .Αξίζει πάντως να προσέξει κανείς σ’ αυτήν την πόρτα τη λοξή σύνδεση των μόρσων που ενώνουν τα μπόγια με τα τρέσα : τα λοξότμητα κατακόρυφα ξύλα «κλειδώνουν» τα οριζόντια , και ,μετά το σφίξιμο του όλου συστήματος με τις λάμες , εξασφαλίζεται το απαραμόρφωτο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εξώθυρα του Ψυχουλέϊκου- αρχοντικού Σαντίκος στη Βυζίτσα. Πρόκειται για μία πολύ βαριά πόρτα που σήμερα δίνει την εντύπωση ότι αποτελείται από ένα μασίφ πολύ σκληρό κομμάτι ξύλου επεξεργασμένο έτσι ώστε να είναι λείο .Οι ιστορικές πηγές ωστόσο ,αναφέρονται σε όψιμη επένδυση λαμαρίνας. Οι οριζόντιες λάμες είναι ακόμα εμφανείς με τα πλατυκέφαλα καρφιά τους.

Οι δίφυλλες εξώπορτες , τέλος, είναι μεταγενέστερες, συναντώνται  πιο συχνά σε πέτρινα κτίσματα νεοκλασικού ρυθμού.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΠΟΡΤΕΣ

Αν ήθελε κανείς να δει μια χρονολογική εξέλιξη στις εσωτερικές πόρτες των πηλιορείτικων σπιτιών , θα έπρεπε πρώτα να προσέξει τα μεγέθη τους : οι πόρτες της αποχής της οικοδομικής ακμής του κλασικού πηλιορείτικου αρχοντικού είναι χαμηλές , μονόφυλλες με πολλά ταμπλαδάκια σε διάφορους συνδυασμούς ισλαμικής καταγωγής και φέρουν τοξωτά σκαλιστά υπέρθυρα. Οι διαστάσεις τους είναι τυποποιημένες ( 0.75x1.70 μ. περίπου). Οι τυπικές ταμπλαδωτές πηλιορείτικες πόρτες  έχουν καλή συναρμογή , τα σκαλιστά και τα κυμάτια εμφανίζονται μόνο προς την πλευρά του δοξάτου , ενώ προς το εσωτερικό των δωματίων η εικόνα είναι αδρή και άτεχνη , με εμφανείς τους αρμούς. Τα σχέδια των όψεων προς το δοξάτο είναι ανάλογα με τη σπουδαιότητα των δωματίων στα οποία οδηγούν οι πόρτες. Στις περισσότερες παλιές πόρτες των καλών οντάδων υπάρχει η περίκεντρη σύνθεση στενόμακρων μικρών ταμπλάδων γύρω από ένα μικρό τετράγωνο , που συνήθως φέρει σκαλιστό έξεργο ρόδακα. Οι πόρτες των χειμωνιάτικων οντάδων είναι απλούστερες . Εκεί πιο συχνά συναντάται η συνηθισμένη στο Πήλιο σύνθεση με πέντε ταμπλάδες  : ο μεσαίος οριζόντιος λέγεται χαρακτηριστικά  «πεθαμένος» . Τα σκαλίσματα σους ταμπλάδες κινούνται σε πάγια μοτίβα : μαργαρίτες στο κέντρο , ρομβοειδής χαραγές στα ορθογώνια περιγράμματα. Η παράδοση αυτή θα κρατηθεί ως τον όψιμο 19^ο αι..

Μετά το 1830 οι διαστάσεις σιγά σιγά αυξάνονται , οι ταμπλάδες λιγοστεύουν σε αριθμό , η επεξεργασία απλουστεύεται ,τα τοξωτά υπέρθυρα καταργούνται και ,γύρω στο 1850 , αρχίζουν να γίνονται οι πόρτες δίφυλλες και να αποκτούν τζαμένιους υπέρθυρους φεγγίτες.

Πριν μπουν τα πρεβάζια , σε κατάλληλες πατούρες που έχουν τα μπόγια της κάσας στο πάνω μέρος τους , ενσωματώνονται τοξωτά σκαλιστά υπέρθυρα . Είναι σανίδες πάχους 1,50 εκ., μονοκόμματες συνήθως, ξεγυρισμένες σε μικτόγραμμο ή καμπύλο περίγραμμα , της γνώσης της μορφολογίας του μπαρόκ της εποχής.

Ένα ενδιαφέρον κατασκευαστικά σύστημα είναι η υποχώρηση του εγκάρσιου μεσότοιχου σε συσχετισμό με την υπό γωνία τοποθέτηση των θυρών των δωματίων .Οι λοξές αυτές πόρτες συναντώνται στον όροφο πολλών αρχοντικών ,και ελαχιστοποιούν τη διακοπή του διαμήκους μεσότοιχου. Η σχετικά μικρή αυτή διακοπή γεφυρώνεται πάνω από τις πόρτες με θολωτή , σχεδόν τεταρτοσφαιρική , διαμόρφωση της τοιχοποιίας που έτσι συνεχίζεται καθ ύψος μέχρι τη στέγη , και βέβαια επανασυνδέεται με τον εγκάρσιο μεσότοιχο.

ΑΣΦΑΛΗΣΗ

Η πιο σίγουρη ασφάλιση για τους κλεισμένους μέσα στο σπίτι ενοίκους παρέχεται με την «αμπάρα» .Είναι μία δρύινη δοκός που σύρεται οριζόντια και φωλιάζει σε ειδική υποδοχή μέσα στον τοίχο , προκειμένου να ελευθερώσει το άνοιγμα. Η υποδοχή όπου σύρεται η αμπάρα είναι ένα μακρόστενο ξύλινο κιβώτιο από σκληρά ξύλα , πολλές φορές μάλιστα κατάλληλα σκαμμένους κορμούς , που χτίζονται κατά την ανέγερση των λιθοδομών, εμπεριέχοντας την αμπάρα. Συνήθως μία ήταν αρκετή , υπήρχαν ωστόσο περιπτώσεις διπλής αμπάρας κυρίως σε νεότερα σπίτια , όπου το μέγεθος της πόρτας το δικαιολογεί. Συνήθως σ΄ αυτές τις περιπτώσεις οι αμπάρες σύρονται προς αντίθετες κατευθύνσεις. Τέτοια υπήρχε και στο αρχοντικό του Ζαζάνη στη Βυζίτσα παρά το μικρότατο μέγεθός της. Σήμερα σε πολλά σπίτια σώζονται τα ξύλινα κιβώτια μες στις λιθοδομές αποκτώντας διαφορετική χρήση. 

Βιβλιογραφία-Πηγές: Ιωάννης Κίζης (2007), Πηλιορείτικη Οικοδομία , Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς