Παράθυρα λιθοδομών

Όσον αφορά τα παράθυρα των λιθοδομών, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι αυτά των παλαιότερων οικοδομών (πρώτο τέταρτο του 19^ου αι. ) είναι πολύ μικρά στις διαστάσεις τους κυρίως για λόγους ασφαλείας αλλά και για λόγους θερμικής μόνωσης – πρόκειται αλλιώς για τα παράθυρα των «χειμωνιάτικων» δωματίων .Δεν υπήρχαν τζαμλίκια παρά μόνον κάποια σανιδωτά δίφυλλα παντζούρια .Συμπλήρωμα της ασφάλειας ήταν το κάγκελο , ξύλινο στα παλαιότερα παραδείγματα , σιδερένιο σφυρήλατο σε τετράγωνα σχήματα αργότερα. Τα ξύλινα κάγκελα έχουν μια κουπαστή και δύο συνήθως κιονίσκους ορθωγονικής διατομής , με πριονιστή την κάτω παρειά της κουπαστής σε καμπύλο ή τεθλασμένο διακοσμητικό περίγραμμα , στις καλύτερες περιπτώσεις. Τέτοια κάγκελα σήμερα δεν διασώζονται στη Βυζίτσα. Χαρακτηριστικός είναι ο υποφωτισμός  των χώρων που περικλειόταν από πέτρινους τοίχους αλλά και η έλλειψη τζαμλικιών που θεωρούταν πολυτέλεια στα χωριά .

Στα παράθυρα των λιθοδομών πρέπει να περιληφθούν και οι μακρόστενες οριζόντιες σχισμές αερισμού των κατωγιών.  Έχουν μήκος 30 ως 50 εκ. , ύψος 10 έως 20 εκ. και η ποδιά τους είναι κεκλιμένη , ώστε να βοηθάει τη διάχυση του λιγοστού φωτός .Όταν το άνοιγμα είναι φαρδύ , προστατεύεται από μερικές σιδερένιες βέργες , μπηγμένες στο ανωκάσι και το κατωκάσι .

Από τις πρώτες δεκαετίες του 19^ου αι. τα μεγέθη των παραθύρων αρχίζουν και αυξάνονται , με αποτέλεσμα, προς τα μέσα του αιώνα , να καθιερωθεί το σχεδόν τυποποιημένο σε διαστάσεις και μορφή παράθυρο με ανώφλι τύπου «αχιβάδας» .Το κάσωμα τοποθετείται σχεδόν κατά κανόνα «έξω περασιά» , έχει ενσωματωμένη σιδεριά , δέχεται εξωτερικά ανοιγώμενα σανιδωτά καρφωτά σκούρα και φέρει εσωτερικά πατούρες για προσαρμογή τζαμλικιού. Αυτό είναι διαιρεμένο στα τρία με δύο ενδιάμεσα λεπτά «καϊτια» .Η ποδιά είναι πάντα σε χαμηλό ύψος και οι διαστάσεις του κουφώματος στις περισσότερες περιπτώσεις είναι 0,80 x 1,20 μ. ,ενώ η διεύρυνση του ανοίγματος προς τα μέσα με τους λοξούς λαμπάδες και το θολωτό ανώφλι διπλασιάζει το άνοιγμα και αυξάνει τις φωτιστικές ικανότητες.

Ξεχωριστή θέση των παραθύρων στους λίθινους τοίχους κατέχει το κεντρικό παράθυρο του μεσωρόφου , αυτό  που κατοπτεύει την είσοδο που βρίσκεται ακριβώς από κάτω του. Το παράθυρο αυτό έχει λεπτότερο τον τοίχο της ποδιάς του, της οποίας η ξύλινη επίστρωση διαμορφώνεται σε μικτόγραμμο ή καμπύλο σχήμα , ώστε να βοηθάει την «παρακυπτική» του λειτουργία. Στη βάση της υπάρχει συνήθως κιβωτιοειδής επένδυση της οπής της «καταχύστρας». , ενώ το χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι η «ριχτή» σιδεριά που εξέχει έντονα από την πρόσοψη.

Οι σιδεριές παρουσιάζουν μία αξιόλογη ποικιλία και διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Αυτές με την επίπεδη πρόσοψη , κατακόρυφη ή ελαφρά κεκλιμένη, θυμίζοντας ένα κλουβί είναι οι παλιότερες. Οι νεώτερες , του προχωρημένου 19^ου αι. ,εξέχουν αρκετά από τον τοίχο και παρουσιάζουν έντονα καμπυλωμένη , συχνά κυματιστή εξωτερική επιφάνεια. Αυτό που ξεχωρίζει στις σιδεριές του 18^ου απ΄ αυτές του 19^ου  αι. είναι οι διατομές των ράβδων και ο τρόπος και ο τρόπος επεξεργασίας τους : οι παλιές σιδεριές έχουν και τις οριζόντιες και τις κατακόρυφες ράβδους κυκλικής διατομής , διαμέτρου 12 έως 16 χιλιοστών , και στα σημεία όπου οι οριζόντιες διαπερνούν τις κατακόρυφες η σφυρηλάτηση των τελευταίων διαμορφώνει ένα φαρδύ και λεπτό δαχτυλίδι. Στη Βυζίτσα διασώζεται τέτοια σιδεριά , ίσως μόνο σε δύο ερειπωμένα αρχοντικά , το αρχοντικό Ψυχούλη και του Ι. Χαρίτου .Οι όψιμες σιδεριές έχουν τα κατακόρυφα σίδερα τετράγωνα , παχύτερα από τα οριζόντια και η διαπλάτυνση στα σημεία ξετρυπήματος είναι λιγότερο εκτεταμένη.

Μετά τα μέσα του 19^ου αι. στο Πήλιο εμφανίζονται μεγάλα υψίκορμα παράθυρα , που πολλές φορές αντικαθιστούν παλαιότερα. Οι σιδεριές τους θα αποκτήσουν συχνά διακοσμητικά στολίδια , μονογράμματα λόγχες κ.λ.π. , θα αρχίσουν να χρησιμοποιούνται «πριτσίνια» και πρόσθετοι σιδερένιοι σύνδεσμοι , ενώ τα σκούρα θα γίνουν τετράφυλλα ταμπλαδωτά ή περσιδωτά γερμανικά .

Βιβλιογραφία-Πηγές: Ιωάννης Κίζης (2007), Πηλιορείτικη Οικοδομία , Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς