Κρήνες και Βρύσες

Πραγματικά έργα τέχνης και στολίδια του Πηλίου είναι οι εκατοντάδες κρήνες του, διάσπαρτες στους διάφορους οικισμούς. Αποτελούν ένα χαρακτηριστικό και εντυπωσιακό δείγμα της πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής και συμπληρώνουν τον πολεοδομικό εξοπλισμό των χωριών ενώ είναι χτισμένες με το μεράκι των λαϊκών μαστόρων. Συνήθως βρίσκονται στις πλατείες των οικισμών, στις εκκλησίες ή στα προαύλια των σχολείων, σε αγροτικές περιοχές ή στο λιθόστρωτο οδικό δίκτυο. Είναι μικρών διαστάσεων κατασκευές συνήθως φτιαγμένες από λίθους ενώ ποικίλλουν στη μορφή τους. Χρονολογούνται από το τέλος του 18ου και κυρίως του 19ου αιώνα.

Οι βρύσες κατατάσσονται σε δύο διαφορετικούς τύπους, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Υπάρχουν οι «απλές» βρύσες και οι «σκεπαστές» βρύσες.  Οι απλές κρήνες χαρακτηρίζονται από έναν λιθόκτιστο τοίχο, πάνω στον οποίο ακουμπούν και στην πρόσοψή τους διαθέτουν μια μονή ή διπλή τοξωτή εσοχή στο κέντρο της οποίας υπάρχει η «χούφτα», από όπου τρέχει το νερό. Δεξιά και αριστερά σε διάφορα σημεία των κρηνών υπάρχουν και άλλες μικρότερες εσοχές γνωστές ως «παραθύρες» που χρησιμεύουν για την τοποθέτηση διαφόρων μικροαντικειμένων. Στο δάπεδο της βρύσης βρίσκεται η κτιστή ή φτιαγμένη από λαξευτό μονόλιθο «γούβα» που χρησιμοποιείται για το πότισμα των ζώων και το πλύσιμο των ρούχων ενώ την εξωτερική εμφάνιση συμπληρώνουν οι επιγραφές, όπου αναγράφεται ο κτήτορας και η χρονολογία κατασκευής και η οποία στολίζεται από διάφορα διακοσμητικά λιθανάγλυφα.

Η δεύτερη κατηγορία στην οποία μπορεί να εντάσσεται μια βρύση είναι αυτή της «σκεπαστής», που διαθέτει πιο σύνθετη κατασκευή από ό, τι η απλή. Οι σκεπαστές χαρακτηρίζονται από τετράγωνη κάτοψη, από ξύλινη στέγη με σχιστολιθικές πλάκες που προσφέρει σκιά, από δύο πεσσούς ή πέτρινους κίονες ή ξύλινους στύλους που ενώνουν την κάτοψη με τη σκεπή και στηρίζουν την τελευταία και από έναν λιθόκτιστο τοίχο, παρόμοιας κατασκευής με τον τοίχο της «απλής» βρύσης, στον οποίο υπάρχουν οι χούφτες του νερού. Βέβαια, υπάρχει και ένα σπανιότερο είδος βρύσης, η «θολοσκεπής», με μορφή ναΐσκου και διάφορα λιθόκτιστα πεζούλια που χρησιμοποιούνται για την ξεκούραση των περαστικών.

Χαρακτηριστικά δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής του τύπου της «Σκεπαστής» είναι η  λιθόκτιστη κρήνη «Μούσγα» στη Βυζίτσα του 1888.

Οι βρύσες είναι στολισμένες με διάφορες λιθανάγλυφες παραστάσεις από το φυτικό και ζωικό βασίλειο (όπως γλάστρες, λουλούδια, ζώα, πουλιά κ.ά), από τη μυθολογία και την ιστορία αλλά και από την εκκλησιαστική παράδοση (χριστιανικά σύμβολα όπως ο σταυρός και τα χερουβείμ).

Εκτός από ομορφιά που χαρίζουν στο χώρο και καθαρό νερό στους διαβάτες, οι βρύσες αυτές είχαν και έχουν και έντονο ανθρωπολογικό ενδιαφέρον. Εδώ συναντιόντουσαν οι γυναίκες του χωριού, εδώ γίνονταν συνοικέσια ενώ αυτός ήταν και ένας από τους χώρους όπου λύνονταν οι διαφορές μεταξύ των ανθρώπων.    Επίσης, είναι συνδεδεμένες με μύθους και παραδόσεις.

Όσον αφορά την ονομασία τους, αυτή μπορεί να προέρχεται από διάφορες πηγές. Είτε από το όνομα του κτήτορά τους που διέθετε τα χρήματα για την κατασκευή τους, είτε από την τοποθεσία στην οποία βρίσκονται είτε από διάφορα γεγονότα που έγιναν εκεί, είτε από τον τεχνίτη που την κατασκεύασε.

Βιβλιογραφία-Πηγές: Ιωάννης Κίζης (2007), Πηλιορείτικη Οικοδομία , Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς