Κουφώματα

Πόρτες

Τα κουφώματα στην αρχιτεκτονική του Πηλίου λειτουργούν ως οδηγοί κατά τη διάρκεια της κατασκευής.Κατά συνέπεια, αποτελούν ιδιαίτερο μέρος της.

Τα κουφώματα είναι φανερά από την εσωτερική πλευρά αλλά εξωτερικά καλύπτονται από τους γωνιακούς λίθους των ανοιγμάτων, οι οποίοι έχουν διαφορετική κατεργασία ανάλογα με τη σημασία και το πλάτος του. Παράδειγμα αποτελούν οι είσοδοι των σπιτιών στις οποίες δίνεται ιδιαίτερη σημασία.

Οι πέτρες στις γωνίες του ανοίγματος είναι λαξευτές σε δύο πλευρές, συνήθως μαρμάρινες, και οι αρμοί τους εφαρμόζουν ανά δύο πολύ καλύτερα απ’ ότι στην υπόλοιπη κατασκευή. Οι πόρτες δεν ξεπερνούν τα 90 εκατοστά πλάτους και 1.70 μέτρα ύψος.

Το άνοιγμα μεταξύ των κατακόρυφων πλευρών γεφυρώνεται με το πρέκι, το οποίο αποτελεί ίσως τη πιο σημαντική πέτρα της κατασκευής, συμβολικά και καλλιτεχνικά. Έχει συνήθως μεγάλο ύψος και μικρότερο πλάτος (30:15 εκ. περίπου) και η ευθεία του μορφή στο κεντρικό τμήμα μεταβάλλεται σε μια ακολουθία κοίλων και κυρτών μορφών στις βάσεις. Το στοιχείο αυτό έχει προκύψει με στόχο τη μείωση του καθαρού στατικού ανοίγματος.

Σε πολλά κτήρια παρατηρείται πάνω από το πρέκι ένα μικρό παράθυρο, ίδιου πλάτους με το άνοιγμα, η καταχύστρα. Τα παραπάνω στοιχεία επαναλαμβάνονται και σε αυτό, αλλά το πρέκι πλέον χάνει τη συμβολική του σημασία και μετατρέπεται σε έναν απλό γραμμικό φορέα.

Ανάλογη μορφή ακολουθείται και στα υπόλοιπα ανοίγματα και ενίοτε παρουσιάζονται γωνιακά στοιχεία που ελαττώνουν το στατικό πλάτος και δίνουν σε παράθυρα μια θολωτή όψη. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως σε λιγότερο σημαντικά κτήρια τα πρέκια είναι ξύλινα, όπως συμβαίνει και με τις ποδιές και αποτελούν μέρος των ξυλοδεσιών, οι οποίες τοποθετούνται στο ανάλογο ύψος.

Παράθυρα

Τα κουφώματα των κτηρίων αποτελούνται από πόρτες, παράθυρα και παντζούρια – σκούρα.

Οι εξωτερικές πόρτες είναι κατά κανόνα καρφωτές. Μεγάλες δρύινες τάβλες ενώνονται από την εσωτερική παρειά με δέντρινες τραβέρσες και εξωτερικά με μεταλλικές λάμες. Η σύνδεση γίνεται με μεγάλα ατσαλόκαρφα. Παρά το μικρό τους πάχος, οι πόρτες αυτές έχουν πολύ σκληρή υφή και βαρύ χαρακτήρα. Το σύστημα αυτό μεταβάλλεται περιστασιακά, με πόρτες από ένα μοναδικό κομμάτι ξύλου, όπως είναι αυτή του Αρχοντικού Σαντίκος. Στο κατώτερο μέρος υπάρχει ξύλο τριγωνικής διατομής με στόχο να απομακρύνει τα νερά της βροχής από το κούφωμα.

Οι στροφείς είναι μεταλλικοί, μεγάλης διατομής και βρίσκονται στο ύψος των μεταλλικών λαμών. Στο μέσα μέρος της πόρτας, στο πάχος του λίθινου τοίχου, υπάρχει σε σπίτια μεγάλης σημασίας σύστημα με αμπάρες αμυντικού χαρακτήρα. Μια οπή περίπου 1.5 μέτρου 15x15 εκατοστών ανοίγεται στον άξονα του τοίχου σε αυτό το σημείο. Μέσα σε αυτήν τοποθετείται αναλόγως ξύλο το οποίο σε καταστάσεις άμυνας έφραζε το άνοιγμα της πόρτας.

Κάγκελα

Ο αμυντικός χαρακτήρας μεταφέρεται και στα παράθυρα. Η ύπαρξη κάγκελων έξω από τα παράθυρα είναι σχεδόν καθολικός σε μεγαλύτερα χτίσματα ενώ η μορφή τους μεταβάλλεται ανάλογα με το χτίσμα και τη στάθμη του ανοίγματος. Οι μεταλλικές αυτές κατασκευές έχουν είτε γραμμική είτε καμπύλη όψη και κλειδώνουν στο κούφωμα ή στον ίδιο τον τοίχο. Τα κουφώματα των παραθύρων είναι συνήθως διπλά, ξύλινα, με δύο ενδιάμεσα καϊτια. Τα τζάμια είναι σαφώς μονά.

Σκούρα

Τα σκούρα των παραθύρων είναι συνήθως διπλά, ταμπλαδωτά. Στα σαχνισιά όμως παρατηρούνται και τριπλά παντζούρια, με το τρίτο να ανοίγει στον οριζόντιο άξονα και να στηρίζεται στο ξύλινο κάγκελο του κουφώματος με μεταλλικές ράβδους. Οι στροφείς των σκούρων αποτελούν προέκταση της μεταλλικής τραβέρσας. 

Φεγγίτες

Οι φεγγίτες αποτελούν στοιχείο που συναντάει κανείς πάνω από τα παράθυρα του εξώστη στα αρχοντικά της Βυζίτσας. Αποτελούν ανοίγματα μικρού μεγέθους στα οποία το διακοσμητικό τους χαρακτηριστικό επισκιάζει τη φωτιστική της λειτουργία. Αποτελούνται από πολύχρωμα τζαμάκια τα οποία συγκρατιόνται από γύψινο, λεπτών διαστάσεων σκελετό. Το σχήμα τους συνήθως είναι μια τετράγωνη βάση πάνω στην οποία εδράζεται ένα – πολύ αφαιρετικά – ημικυκλικό σχήμα. Σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια, το καμπύλο αυτό τμήμα είναι σύνθετο και αποτελείται από κυρτά, κοίλα και ευθύγραμμα τμήματα. Συνήθως οι φεγγίτες αυτοί αποτελούνται από δύο κομμάτια, ένα στην εσωτερική και ένα στην εξωτερική παρειά του τοίχου. 

Βιβλιογραφία-Πηγές: Ιωάννης Κίζης (2007), Πηλιορείτικη Οικοδομία , Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς