Λίθινοι Εξωτερικοί Τοίχοι

Η λιθοδομή αποτελεί το βασικό σύστημα δόμησης των παραδοσιακών σπιτιών της Βυζίτσας. Οι τοίχοι αποτελούνται από οριζόντιες στρώσεις ύψους 1–1.5 μέτρων πέτρας ανάμεσα στις οποίες τοποθετούνται ξύλα που τις συγκρατούν, με το σύστημα της ξυλοδεσιάς.

Οι λιθοδομές είναι κυρίως αργές, ενώ σε κτήρια μεγαλύτερης σημασίας παρατηρούνται ημιλαξευτές λιθοδομές σε καίρια σημεία, όπως γωνίες και ανοίγματα. Οι οριζόντιοι αρμοί συνήθως δε διακόπτονται, αλλά παρατηρούνται μικρές αποκλίσεις από την οριζόντιο, με στόχο το καλύτερο δέσιμό της. Αναλόγως, οι κατακόρυφοι αρμοί κατά κανόνα διακόπτονται.

Το πάχος αυτών των λιθοδομών δεν είναι σταθερό, μεταβάλλεται ανάλογα με το κτήριο και τον όροφο. Συνήθως η βάση του κτηρίου αποτελείται από τοίχους πάχους 80-90 εκατοστών, ενώ σε κάθε παραπάνω όροφο το πάχος αυτό μπορεί να μειώνεται κατά 10-15 εκατοστά. Έτσι δημιουργούνται μικρά σκαλοπατάκια στο εσωτερικό των κτηρίων που συνήθως δε γίνονται αντιληπτά λόγω των ορόφων. Τέτοια σημεία εμφανίζονται σε σκάλες συνήθως και δε χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη αντιμετώπιση, καθώς δεν καλύπτεται ούτε και χρησιμοποιείται.

Το κονίαμα σύνδεσης διαφέρει ανάλογα με την ποιότητα και τη χρονολογία της κατασκευής. Κατασκευές που δε χρειάζονται μεγάλες φέρουσες αντοχές, όπως πεζούλια, απαντώνται χωρίς συνδετικό κονίαμα. Κάποια άλλα κτήρια, χτισμένα τα τελευταία 50 χρόνια, έχουν συνδετικό κονίαμα από τσιμέντο. Η πλειοψηφία όμως των κτισμάτων και η παραδοσιακή τεχνική είναι η σύνδεση των λίθων με λάσπη από τοπικό χώμα. Ένα σύνηθες κονίαμα είναι το αργιλόχωμα που συναντάται στην περιοχή.

Αντίθετα με τα συνδετικά κονιάματα, τα κονιάματα επιχρισμάτων είχαν ασβέστη. Τέτοια κονιάματα συναντιόνται σχεδόν πάντα στις εσωτερικές παρειές των τοίχων. Στις όψεις συνήθως χρησιμοποιούνται για να σφραγίσουν τους αρμούς, ενώ αφήνουν φανερά τα ξύλα και τις πέτρες. Σημαντικό ρόλο έπαιζαν και στις επικαλύψεις ξύλινων εξωτερικών κελυφών (τσατμάδες, σαχνισιά). Ο ασβέστης που χρησιμοποιούνταν έμπαινε σε λάκκο στο έδαφος στην αρχική φάση της κατασκευής, όπου παρέμενε για κάποια χρόνια, ώστε να οδηγήσει σε πολύ καλή ποιότητα ασβεστοκονιαμάτων.

Παρά την αφθονία του Πήλιου σε σχιστόλιθο, οι αργολιθοδομές δομούνται κυρίως από ασβεστολιθικά πετρώματα της περιοχής, ενώ λεπτομέρειες (υπέρθυρα, γωνίες κλπ) κατασκευάζονται από ντόπιο λευκό μάρμαρο.

Οι ξυλοδεσιές αποτελούν βασικό στοιχείο μιας λιθοδομής αλλά και αναγνωριστικό στοιχείο της πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής, αφού διαγράφονται καθαρά στις όψεις. Το ξύλο που χρησιμοποιείται είναι δρυς (τοπική ονομασία: δέντρο) ή καστανιά. Η εξέλιξη της ξυλουργικής τεχνικής οδήγησε σε ελαχιστοποίηση των απαιτούμενων διατομών.

Τα ξύλα ήταν πελεκητά και έμπαιναν αρκετά χλωρά στην κατασκευή, λόγω των μεγάλων αντοχών τους, οι οποίες και αυξάνονταν με την πάροδο των χρόνων. Η φύση τους τα προστάτευε από οργανισμούς και φυσικές συνθήκες χωρίς την ανάγκη επικαλύψεων.

Το σύστημα της ξυλοδεσιάς αποτελείται από 2 συνήθως οδηγούς (χατίλια), οι οποίοι μπορεί σε μεγαλύτερα πάχη λιθοδομών να αυξηθούν σε 3. Τα χατίλια συνδέονται μεταξύ τους με εγκαρσίως βαλμένα ξύλα, τις κλάπες, που δεν τοποθετούνται πάντα σε συγκεκριμένες αποστάσεις μεταξύ τους. Η συνοχή της ξυλοδεσιές επιτυγχάνεται με τις διάφορες ενώσεις. Αφενός, τα στοιχεία των «οδηγών» συνδέονται με συμπληρωματικά κοψίματα και σύνδεση με ατσαλόκαρφα–γυφτόκαρφα. Τα τελευταία χρησιμοποιούνται και στις συνδέσεις χατιλιών και κλαπών. Σε κάποια σημεία σύνδεσης των οδηγών μπορεί να παρατηρηθούν και μεταλλικά πλαίσια που δεν επιτρέπουν στα στοιχεία να φύγουν από τη θέση τους. Οι ξυλοδεσιές αυξάνονται σε πυκνότητα σε σημεία μικρής διατομής των τοίχων, όπως κολώνες ανάμεσα σε παράθυρα. Παράλληλα, δέσιμο της λιθοδομής μπορεί να επιτευχθεί και με μεταλλικούς ελκυστήρες, των οποίων οι συνδέσεις εμφανίζονται στις γωνίες των κτηρίων.

Βιβλιογραφία-Πηγές: Ιωάννης Κίζης (2007), Πηλιορείτικη Οικοδομία , Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς