Βαθμός Αλλοίωσης

Ο βαθμός αλλοίωσης των κτηρίων της περιοχής μας, ως προς τον παραδοσιακό χαρακτήρα του οικισμού, είναι μεγάλος. Η ανάπτυξη του Λεωνιδίου αλλά και η στροφή προς τον τουρισμό άλλαξε σημαντικά την εικόνα του, καθώς πλέον παρατηρούνται πολλά νεόδμητα κτήρια, ανάμεσα στα διάσπαρτα παραδοσιακά σπίτια, τα οποία δεν ακολουθούν την αρχιτεκτονική και τις αξίες που υπηρετούσαν τα παλαιότερα. Επίσης πολλά παραδοσιακά κτήρια έχουν υποστεί μεγάλες προσθήκες που έχουν αλλοιώσει αρκετά την αρχική τους εικόνα. Ελάχιστα από τα κτήρια δεν έχουν υποστεί επεμβάσεις, ενώ τα περισσότερα από αυτά δεν κατοικούνται και βρίσκονται κυρίως στους αρχικούς πυρήνες του οικισμού. Έτσι κτήρια ήπιας επέμβασης είναι αυτά τα οποία έχουν υποστεί μετατροπές, όμως δεν έχουν αλλοιώσει πολύ την αρχική εικόνα του κτηρίου, ενώ μεγάλης επέμβασης είναι κτήρια στα οποία έχουν γίνει έντονες προσθήκες, είτε όγκων είτε πιο απλών μορφολογικών στοιχείων, τα οποία έχουν αλλάξει τον χαρακτήρα των κτηρίων αλλά και του οικισμού.

Στη περιοχή μελέτης του οικισμού εντοπίστηκαν διάφορες επεμβάσεις, κάποιες εκ των οποίων ήταν πιο ήπιες και ακολουθούσαν σε γενικές βάσεις τις ιδιαιτερότητες του τόπου χωρίς να επιβάλλονται στο τοπίο, και άλλες οι οποίες παρουσίαζαν έντονη αντίθεση με το χαρακτήρα του οικισμού και φαίνονταν εντελώς ξένα στοιχεία. Αν θα μπορούσε να γίνει μια υπόθεση, αυτή θα ήταν ότι οι περισσότερες, αν όχι όλες οι επεμβάσεις – ήπιες και μη -, έγιναν με βασικό στόχο την κάλυψη των αναγκών που διαμορφώθηκαν με το πέρασμα των χρόνων.

Υπήρξαν για παράδειγμα επεμβάσεις οι οποίες στόχευαν στην ενίσχυση ή στην επισκευή των αλλοιωμένων δομικών στοιχείων ενός κτηρίου. Υπό αυτό το πρίσμα, παρατηρούνται κτήρια στα οποία έχει γίνει εξ ολοκλήρου επισκευή της προηγούμενης προβληματικής στέγης, με προσθήκη επιπλέον ξύλινων φορέων για την παραλαβή των φορτίων, με προσθήκη νέου πετσώματος ειδικά επεξεργασμένου για να αντέχει στην υγρασία, στη μούχλα και στα έντομα, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις προστέθηκαν και θερμομονωτικά υλικά για να εμποδίζονται οι θερμογέφυρες. Η ουσιαστικότερη όμως επέμβαση στις στέγες που αλλοιώνει την αρχική εικόνα είναι η αντικατάσταση των βυζαντινών κεραμιδιών από γαλλικά ή ρωμαϊκά. Πέρα όμως από τη στέγη, εντοπίστηκαν πολλά κτίσματα, των οποίων οι τοιχοποιίες είχαν επισκευαστεί. Δεδομένου ότι λόγω της υγρασίας, αρκετές από αυτές είχαν εμφανίσει πολλές και έντονες ρωγμές, οι ιδιοκτήτες προχώρησαν σε επισκευή των τοίχων. Έτσι παρατηρούνται κτήρια στα οποία είναι αντιληπτό το νέο αρμολόγημα που έχει γίνει στις όψεις των κτηρίων, όπου ανάλογα με τον τεχνίτη και τη γνώση του πάνω στη παραδοσιακή κατασκευή λιθοδομής εμφανίζονται τοιχοποιίες που είναι παραπλήσιες με τις παραδοσιακές, και άλλες οι οποίες διαφοροποιούνται από το σύνολο.

Μια ακόμα επέμβαση στα φθαρμένα στοιχεία ενός κτηρίου, είναι αυτή στα κουφώματα των ανοιγμάτων. Παραδοσιακά στο Λεωνίδιο, τα κουφώματα που χρησιμοποιούνταν ήταν ξύλινα. Όμως λόγω της υγρασίας και των εντόμων, πολλά από αυτά κατέληγαν σαπισμένα, φαγωμένα σε σημεία, με αποτέλεσμα να στραβώνουν, να κάμπτονται ή ακόμα και να καταρρέουν. Για αυτό το λόγο, πολλοί κάτοικοι μπήκαν στη λογική να τα αντικαταστήσουν. Μερικοί από αυτούς επέλεξαν να διατηρήσουν ως υλικό το ξύλο στα κουφώματα των σπιτιών τους και έτσι απλά τα αντικατέστησαν με πιο ανθεκτικά και εκσυγχρονισμένα συστήματα ξύλινων κουφωμάτων. Οι υπόλοιποι όμως επέλεξαν να αντικαταστήσουν τα φθαρμένα ξύλινα κουφώματα με αλουμινένια. Με αυτή την επιλογή, μπορεί οι περισσότεροι να επωφελήθηκαν, δεδομένου ότι τα αλουμινένια συστήματα κουφωμάτων είναι αρκετά προηγμένα και απαιτούν ελάχιστη συντήρηση, ωστόσο αυτή η επιλογή συλλήβδην συντέλεσε στην αλλοίωση του χαρακτήρα του Λεωνιδίου. Αποτέλεσμα αυτού είναι περιπτώσεις κτηρίων, των οποίων οι όψεις εμφανίζουν έντονη αντίθεση ανάμεσα στο παραδοσιακό κορμό του κτηρίου και τα εκσυγχρονισμένα αλουμινένια κουφώματα.

Πέρα όμως από τις περιπτώσεις επισκευής του υπάρχοντος κελύφους του κτηρίου, παρατηρήθηκαν επεμβάσεις οι οποίες είχαν σαν στόχο την στέγαση περισσότερων ανθρώπων, και λειτουργιών στο ίδιο κτήριο. Με το πέρασμα του χρόνου, οι ανάγκες των κατοίκων του σπιτιού άλλαξαν αν όχι και αυξήθηκαν. Η οικογένεια μεγάλωσε, τα μέλη αυξήθηκαν, η ανάγκη για επιπλέον χώρο ήταν πιο έντονη από ποτέ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παρατηρούνται προσθήκες όγκων στον αρχικό πυρήνα, φαινόμενο που δεν είναι νεοπαγές. Για να μην διασπαστεί ο βασικός πυρήνας της οικογένειας, πολλές φορές οι χώροι που προστίθονταν, αναπτύσσονταν περιμετρικά του αρχικού όγκου ή στα όρια του γενικού οικοπέδου. Υπήρξαν όμως περιπτώσεις προσθηκών όπου ο νέος όγκος έπαιρνε βασικά στοιχεία από τον υπάρχοντα, όπως αναλογίες, περασιές, υλικότητες και έτσι το γενικό αποτέλεσμα αφομοιωνόταν από τον ευρύτερο οικισμό. Υπήρξαν και περιπτώσεις προσθηκών όμως, όπου ο νέος όγκος διέφερε αρκετά από τον αρχικό και έτσι φάνταζε ως ξένο στοιχείο. Έτσι παρατηρούνται κάποια κτήρια όπου ο αρχικός πυρήνας έχει τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά του Λεωνιδίου: τις πέτρινες όψεις, τις στέγες, τους γωνιόλιθους, τα πρέκια τις ποδιές στα ανοίγματα, και δίπλα προστίθεται ένας όγκος χτισμένος συνήθως από οπλισμένο σκυρόδεμα, με αναλογίες που διαφέρουν από τον αρχικό, βαμμένος σε τελείως διαφορετική λογική από τις αποχρώσεις του αρχικού.

Τέλος μια ακόμα περίπτωση επέμβασης σε κτήριο, και ευρύτερα στο χαρακτήρα του οικισμού, είναι η προσθήκη νέων τεχνολογικών εξοπλισμών για να καλυφθούν οι σύγχρονες ανάγκες των κατοίκων και για να διευκολυνθεί η καθημερινότητα τους. Η ανάγκη για καθημερινό ζεστό νερό, για θέρμανση του χώρου, για ενημέρωση και ψυχαγωγία μέσω της τηλεόρασης, οδήγησε πολλές φορές τους κατοίκους στο να εγκαταστήσουν στο σπίτι τους συστήματα ηλιακών θερμοσιφώνων, λέβητες πετρελαίου και κεραίες αντίστοιχα. Το ζήτημα όμως του πού θα τοποθετηθούν αυτές οι συσκευές στο κτήριο είναι που καθορίζουν το αν εν τέλει αυτές οι νέες προσθήκες γίνονται απευθείας αντιληπτές και ξενίζουν σε σχέση με την εικόνα του οικισμού ή αν έχουν τοποθετηθεί σε σημεία όπου δεν είναι περίοπτες και δεν ενοχλούν στην όψη. Έτσι έχουμε περιπτώσεις όπου η κάτοψη του κτηρίου μπορεί να ευνοούσε τη χρήση κάποιου χώρου ως λεβητοστάσιο, και όπου σε ένα μέρος της στέγης μπορούσαν να τοποθετηθούν ο ηλιακός θερμοσίφωνας και η κεραία της τηλεόρασης με τρόπο που να μπορούν να λειτουργούν αλλά και να μη ξεχωρίζουν στην όψη του κτηρίου. Υπήρχαν ωστόσο και περιπτώσεις κτηρίων όπου είτε λόγω έλλειψης χώρου, είτε μεγάλης δυσκολίας στη τοποθέτηση του εξοπλισμού, το λεβητοστάσιο μπορεί να κατέληγε σε κάποια υπαίθρια ή ημιυπαίθρια αυλή, ο θερμοσίφωνας να έχει τοποθετηθεί στο δώμα ενός χαμηλού σε ύψος χώρο, και η κεραία, αν δεν είχε τοποθετηθεί μαζί με τον θερμοσίφωνα, να ξεχωρίζει σε κάποιο μπαλκόνι.

Α) Επεμβάσεις στον ιδιωτικό χώρο

1) Επέμβαση στη στέγη

1Α) Ήπια επέμβαση