Ιστορικά Στοιχεία

Ο Αγιάννης έχει πλούσια και ιδιαίτερη ιστορία που πηγάζει απ’ την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου όταν οι Αιγινήτες (γι’ αυτό και σήμερα «Αγιαννίτες») αναγκάσθηκαν σε μετοίκηση στη Θυρέα (είναι η αρχαία ονομασία περιοχής της Βόρειας Κυνουρίας που περιλαμβάνει το Άστρος, το Παράλιο Άστρος, τη Μελιγού, το Χάραδρο, τον Πλάτανο και τον Άγιο Ιωάννη). Από τον 9ο και 10ο αιώνα μετά Χριστού, η Κυνουρία γίνεται «μικρογραφία του Αγίου Όρους» με πολλά ξωκλήσια, προσκυνητάρια, και φημισμένα Μοναστήρια. 

Ο Άγιος Ιωάννης Αρκαδίας αναφέρεται επίσης το 1435 στο Χρονικό της Αλώσεως του Γεωργίου Σφραντζή και πιθανόν πήρε το όνομά του από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, που βρίσκεται στο κάτω μέρος του χωριού. Το 1638, το χωριό ανακηρύχθηκε Σταυροπηγιακό, δηλαδή Πατριαρχική Εξαρχία, με έδρα τον ναό του Αγίου Βασιλείου. Το 1765, ιδρύθηκε σχολείο στον ναό του Αγίου Δημητρίου, μετόχι της Μονής Λουκούς Αρκαδίας από τον Δημήτριο Καρυτσιώτη (1741 - 1819), η λεγόμενη "Σχολή Καρυτσιώτη" που πυρπολήθηκε από τις ορδές του Ιμπραήμ το 1826, που λειτούργησε το 1798 με μαθητές σχεδόν από όλη την Πελοπόννησο. Σήμερα σώζεται μόνο η κτητορική πλάκα της σχολής στο αλσύλλιο του χωριού. μια σχολή στην οποία φοιτούσαν νέοι από τον Άγιο Ιωάννη και από άλλα χωριά. Σαν παράρτημα της σχολής χτίστηκε το 1805 στο Άστρος άλλη μία τέτοια σχολή, η οποία σήμερα αποτελεί το Αρχαιολογικό Μουσείο. Η σχολή αυτή, λειτούργησε κατά τα έτη 1798 - 1826 και απέκτησε μεγάλη φήμη, καθώς στη Σχολή Καρυτσιώτη, συνέρρεαν μαθητές από διάφορα μέρη της Ελλάδας.

Στο Ναό του Άι-Γιώργη, στην πλατεία του χωριού, διακρίνονται επίσης τα ίχνη από το πέρασμα του Ιμπραήμ και συγκεκριμένα ξιφισμοί στα πρόσωπα των Αγίων και σημάδια στα μάτια τους. Κοντά βρίσκεται και η μεταβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, κάτω από την οποία βρίσκεται ένας τεράστιος πλάτανος και πηγή.

Η συνεισφορά του Αγίου Ιωάννη στην επανάσταση του 1821, ήταν σημαντική, καθώς ανέδειξε σημαντικές προσωπικότητες όπως ο Πάνος Σαρηγιάννης και ο Αναγνώστης Παπάζογλου, αλλά και τους οικιστές του παραλίου Άστρους, αδερφούς Ζαφειροπουλαίους (Ιωάννης Ζαφειρόπουλος, Κωνσταντίνος Ζαφειρόπουλος και Παναγιώτης Ζαφειρόπουλος (Άκουρος)), που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην προετοιμασία και κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Με την έναρξη της επανάστασης, οργανώνονται πάνω πάνω από 100 Αγιαννίτες, με σημαντικότερο τον πεσόντα Γεωργάκη Διγενή, οι οποίοι υπό την αρχηγία των Ζαφειροπουλαίων, ενώθηκαν με τα διάφορα στρατιωτικά σώματα της Κυνουρίας. Σημαντική ήταν και η συμμετοχή τους σε διάφορες μάχες, όπως των Δολιανών, των Βερβένων, Τριπολιτσάς κ.α.

Το καλοκαίρι του 1822, ο Άγιος Ιωάννης έγινε πρωτεύουσα της Προσωρινής Κυβέρνησης της Επανάστασης, από τις 15 Αυγούστου μέχρι την 1 Οκτωβρίου. Το 1826 το χωριό καταστράφηκε ολοσχερώς από τις ορδές του Ιμπραήμ Πασά, ενώ την ίδια τύχη είχαν και άλλα χωριά της περιοχής. Ο Ιμπραήμ Πασάς, κατέστρεψε επίσης πολλές εκκλησίες, όπως του Άγιου Βασιλείου, του Αγίου Ευστρατίου, του Αγίου Πέτρου και πολλές άλλες[2], όπως επίσης και την Σχολή του Καρυτσιώτη. Το 1845, το χωριό έγινε έδρα της Επαρχίας Κυνουρίας. Από το 1834 έως το 1912, αποτέλεσε θερινή έδρα του Δήμου Θυρέας. Από αυτό το χωριό προήλθε το Άστρος, το οποίο ονομαζόταν μέχρι το 1961 Αγιαννίτικα Καλύβια, αλλά και κάποιοι άλλοι οικισμοί.