14| Πύργος του Αθηναίου

Μοναδική περίπτωση κτηρίου στον οικισμό των Στραπουργιών αποτελεί ο λεγόμενος «Πύργος του Αθηναίου». Πρόκειται για το πατρικό σπίτι του Ιωάννη Αθηναίου, ενός Ανδριώτη που με το επιτυχημένο ζαχαροπλαστείο που άνοιξε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου κατάφερε να πλουτίσει . Αυτό του επέτρεψε, γύρω στο 1910, να κάνει προσθήκες στο πατρικό του και να το μετατρέψει, τελικά, σε αυτήν την επιβλητική έπαυλη.

Το κτήμα μέσα στο οποίο βρίσκεται ο «πύργος» έχει έκταση πέντε στρεμμάτων, με θέα κάτω προς όλη την πλαγιά, τη Χώρα και τη θάλασσα. Το σπίτι είναι «στριμωγμένο» στη βορειοδυτική γωνία του κτήματος, εκεί που διασταυρώνονται δύο λιθόστρωτοι δρόμοι. Σε εκείνο το σημείο βρίσκεται και ένα εκκλησάκι, η Αγία Μονή, το οποίο θεωρείται παρεκκλήσιο του «πύργου». Η βίλα είναι διώροφη, αλλά, λόγω κλίσης του εδάφους, ο πρώτος όροφος βρίσκεται κάτω από το ύψος του δρόμου, στο πίσω μέρος του σπιτιού.

Το κυρίως κτήριο (798 τ.μ.) αποτελείται ουσιαστικά από δύο μέρη, το παλιό πατρικό σπίτι, που είναι σκεπασμένο με κεραμοσκεπή και τη νέα προέκταση που καλύπτεται με δώμα, ωστόσο τα δύο αυτά μέρη έχουν συνδυαστεί αρμονικά, ώστε να φαίνονται ως ένα ενιαίο μορφολογικά κτήριο. Το όνομα του αρχιτέκτονα και η ημερομηνία ανέγερσης του νέου κτηρίου παραμένουν άγνωστα. Τα ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά του «πύργου» είναι το προεξέχον κυρίως κλιμακοστάσιο στην κύρια όψη(νότια όψη), προστατευμένο από τζαμαρία, το δεύτερο κλιμακοστάσιο(ανατολικό) που εξέχει, επίσης, στην όψη και δημιουργεί έναν πυργίσκο με εντυπωσιακή πυραμιδοειδή σκεπή καλυμμένη με χάλκινες πλάκες και που οδηγεί στην υπέροχη βεράντα-δώμα και ο κομψός τζαμωτός φωταγωγός πάνω στην κεραμοσκεπή, ο οποίος δημιουργήθηκε για να φωτίσει τους χώρους του πατρικού σπιτιού των οποίων τα παράθυρα καταργήθηκαν.

Σχετικά με τον πύργο του κυρίως(νότιου) κλιμακοστασίου, στην φωτογραφία του 1933 παρατηρούμε ότι, όταν πρωτοφτιάχτηκε, είχε πρόσβαση από δύο πλευρές. Σήμερα, η είσοδος-καμάρα έχει πληρωθεί με τοίχο και τζαμαρία και η σκάλα έχει αλλάξει διάταξη, έτσι ώστε η είσοδος στο κλιμακοστάσιο να γίνεται μόνο κάτω από το μπαλκόνι.

Το κτίσμα αυτό αποκαλείται «πύργος», ωστόσο δεν είναι πύργος με την έννοια των παλιών αρχοντικών ανδριώτικων πυργόσπιτων, γιατί δεν ανήκει σε αυτήν την τυπολογία κτηρίων. Πρόκειται για έναν μοναδικό στις Στραπουργιές αρχιτεκτονικό τύπο κτηρίου που κινείται μεταξύ ύστερης art nouveau (νότια μεγαλοπρεπής έκκεντρη είσοδος) και εκλεκτικισμού με πολύ λιτή νεομπαρόκ εμφάνιση και νεοροκκοκό διακοσμητικά επιμέρους στοιχεία. Όλα όμως δοσμένα με μέτρο.Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό όταν μέσα στο κατάφυτο τοπίο της Άνδρου ξεπροβάλλει αυτό το αναμφίβολα καθόλα λαμπρό αρχιτεκτόνημα. Δεν σοκάρει και σίγουρα δεν ενοχλεί. Δένει με το τοπίο σαν παραμύθι, σαν μαγεμένος ή και αποκαλυπτικά μαγευτικός τόπος.

Θα ήταν σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο «Πύργος του Αθηναίου» δεν ήταν μία απλή καλοκαιρινή κατοικία, αλλά ένα κέντρο οργανωμένης αγροτικής παραγωγής που λειτουργούσε όλο το χρόνο και που στα κτήματα του Ιωάννη Αθηναίου δούλευε κάποτε ολόκληρο το χωριό.

Σήμερα, η θέα του πύργου, μαζί με περιέργεια και θαυμασμό, προκαλεί θλίψη και απορία. Σίγουρα είναι κρίμα να χαθεί ένα κτήριο τόσο ενδιαφέρον από αρχιτεκτονική άποψη για την Άνδρο και ολόκληρο τον Ελληνικό χώρο, αλλά και που συνδέεται τόσο δυνατά με τη σύγχρονη ιστορία της κοινότητας, με τη σύγχρονη ιστορία της Μεσογείου, και με την ιστορία της Ελληνικής διασποράς. Είναι κρίμα γιατί αυτός ο πύργος αποτελεί «φόρο τιμής» στην Άνδρο από έναν Έλληνα επιχειρηματία ο οποίος άρχισε από το τίποτα κι έφτασε το όνομά του να συνδέεται με το άκρον άωτον του εκλεπτυσμένου γούστου και να ταυτίζεται με την κοσμική ζωή της Αλεξάνδρειας απ'το 1900 μέχρι και σήμερα. Ο πύργος των Στραπουργιών δεν είναι μόνο απόηχος μιας χαμένης εποχής, είναι μια εύθραυστη αλλά ζωντανή έκφραση του ονείρου που εκπλήρωσε ο Ι.Α. πρίν από ένα αιώνα. Αν χαθεί ο πύργος θα χαθεί και η μνήμη. Ελπίζουμε να βρεθεί σύντομα κάποιος που να οραματιστεί ένα μέλλον για το μοναδικό αυτό κτήριο και να πραγματοποιήσει τη διάσωσή του.