Κουφώματα-Θύρες

1. Οι αυλόπορτες

Οι αυλόπορτες του οικισμού, γενικά, παρουσίαζαν κοινά χαρακτηριστικά και συγκεκριμένα σύμφωνα με την βιβλιογραφία του Σωτηρίου Κάσσου, οι αυλόπορτες είναι δίφυλλες με ύψος 1,80μ. και πλάτος 1,40μ. Οι διαστάσεις του ανοίγματος ήταν υπολογισμένες ώστε να επιτρέπει την είσοδο υποζυγίου ζώου φορτωμένου με είκοσι δεμάτια χόρτου ή κλαδιού. Είναι κατασκευασμένες από χοντρά καστανίσια σανίδια, καρφωμένα σε τρεις κλάπες με πλατυκέφαλα σφυρήλατα γυφτόκαρφια, που στραβώνονται εσωτερικά και στηρίζονται σε τρεις ισχυρούς ρεζέδες οι οποίοι καρφώνονται πάνω στην κάσα. Οι κλάπες προς το μέρος της στροφής φέρουν λοξότμηση για να διευκολύνουν το άνοιγμα. Οι αυλόπορτες, συνήθως, σκεπάζονται με δίρριχτη πλακοσκέπαστη στέγη και επικοινωνούν με τον κοινοτικό δρόμο με λιθόστρωτο. Εσωτερικά, ασφαλίζονται με δύο ισχυρές σιδερένιες ράβδους. Η πόρτα ασφαλίζεται πρόχειρα με το μάνταλο, ένα απλό σανίδι που είναι καρφωμένο πάνω από το δεξιό θυρόφυλλο. Στις αρχές του 20ου αι. οι χοντρές σανίδες αντικαταστάθηκαν από πιο ελαφρές.

2. Οι εξώπορτες του σπιτιού

Οι περισσότερες πόρτες των κατοικιών, του 19^ου αιώνα, για λόγους ασφαλείας, κατασκευάζονταν με περιορισμένες διαστάσεις, 1,70μ. ύψος και 0,90μ. πλάτος και τοποθετούνταν μαζί με την κάσα κατά το χτίσιμο. Ήταν μονόφυλλες με χοντρές καστανίσιες σανίδες, καρφωμένες σε τρεις κλάπες με πλατυκέφαλα σφυρήλατα γυφτοκάρφια τα οποία εσωτερικά στραβώνονταν. Για μεγαλύτερη ασφάλεια ένα μέρος ή ολόκληρη η πόρτα καλύπτονταν με λαμαρίνα. Έφεραν σφυρήλατη κλειδαριά την οποία κλείδωναν όταν έβγαιναν έξω. Εσωτερικά ασφαλίζονταν με την αμπάρα.

Στις αρχές του 20ου αι., με τις ανακαινίσεις και διαρρυθμίσεις των σπιτιών, οι εξώπορτες έγιναν δίφυλλες, ελαφρότερες, με σχέδια και είναι καρφωμένες στην κάσα. Πολλές από αυτές έφεραν θυρώματα.

3. Τα θυρώματα

Τα θυρώματα των εξώθυρων εμφανίζουν διαφοροποίηση στις παραστάδες, στα ανώφλια και τα κατώφλια, ανάλογα την οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού αλλά και των δυνατοτήτων των μαστόρων. Χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:

• Οι παραστάδες είναι δομημένες με διαπλεκόμενα αγκωνάρια, με ανώφλι από χαμηλωμένη τοξωτή κατασκευή. Τα αγκωνάρια φέρουν συνεκτικό ιστό, το κουρασάνι, και είναι ελαφρώς υπερυψωμένα από το πρόσωπο του τοίχου για αισθητικούς λόγους.
• Παραστάδες με διαπλεκόμενα αγκωνάρια και το κλειδί του τόξου να προ- εξέχει προς τα πάνω.
• Παραστάδες με διαπλεκόμενα αγκωνάρια και ξύλινο υπέρθυρο.
• Παραστάδες μονολιθικές με κεφαλοκόλονα πάνω στα οποία εδράζεται μονολιθικό υπέρθυρο.
• Παραστάδες μονολιθικές με διπλό ξύλινο υπέρθυρο, τα πανωπρέκια απέχουν 35 – 40 εκ. και σχηματίζουν φεγγίτη που φράσσεται σε όλο το μήκος της πόρτας από σιδεριά. Ο φεγγίτης φωτίζει τον εσωτερικό χώρο που οδηγεί στο καθημερινό δωμάτιο και στον 1ο όροφο.
• Παραστάδες δομημένες από τρία αγκωνάρια που στέφονται από κεφαλοκόλονα που στηρίζουν μονολιθικό υπέρθυρο και δεύτερο υπέρθυρο υπό μορφή χαμηλωμένου τόξου, με φεγγίτη που φράσσεται από σιδεριά.

ΖΟΥΠΑΝΙΩΤΕΣ ΚΟΥΔΑΡΑΊΟΙ, Σωτήρης Κάσσος, Πολιτιστικός Σύλλογος Πενταλόφου, 2015