Πατώματα

1. Πατώματα-Δοκοί

Οι καθοριστικοί παράγοντες για το πλάτος του ζουμπανίωτικου  σπιτιού ήταν το μήκος των ευθυζενών δοκών που ήταν διαθέσιμες στην περιοχή και οι παραδοσιακές ανάγκες της οικογένειας. Ο χώρος όπου κτίστηκε ο οικισμός είχε άφθονη ξυλεία από διάφορα είδη δέντρων, όπως καστανιά, δρύς, κωνοφόρα, λεύκη, πλατάνι και φτελιά, που έδινε περαστές κατάλληλες για πατώξυλα πάνω από 7 μέτρα. Το πλάτος του σπιτιού εξελισσόταν με βάση το χειμερινό δωμάτιο, όπου υπήρχε τζάκι στη μέση και δύο ξύλινα δίκλινα κρεβάτια γύρω από αυτό. Συνήθως, το πλάτος του χειμερινού δωματίου ήταν 4,5 μέτρα (1,80 + 0,90 + 1,80).

Οι μαστόροι κατασκεύαζαν το πρώτο πάτωμα του σπιτιού με περαστές ευθυζενείς δοκούς, οι οποίες ήταν καστανίσιες μεγάλης διατομής και επίπεδες προς τα πάνω. Τα άκρα των δοκών εδράζονταν πάνω στον τοίχο και ακουμπούσαν στην ξυλοδεσία της οικοδομής, όπου και καρφώνονταν με γυφτοκάρφια. Η διάταξη των δοκών ποικίλλει από σπίτι σε σπίτι, με τους πιο χονδρούς δοκούς να βρίσκονται στο ισόγειο και τους λεπτότερους στον πρώτο όροφο και στη στέγη. Στο ισόγειο του σπιτιού, οι περαστές δοκοί ήταν τοποθετημένες παράλληλα μεταξύ τους σε απόσταση 1,5 μέτρων και είχαν διατομή 0,40 μέτρα πλάτος και 0,30 μέτρα ύψος. Οι δοκοί αυτοί ήταν χοντροπελεκημένοι και δεν χρειάζονταν υποστυλώματα. Το μήκος τους άγγιζε τα 6 μέτρα. Πάνω σε αυτούς τους δοκούς καρφώνονταν λεπτότερες δοκοί παράλληλα μεταξύ τους και το πάτωμα συμπληρώνονταν με φαρδιές σανίδες.

2. Δάπεδα/ Επικαλύψεις

Ο πατόσπος, ο χώρος του βρίσκεται μετά την εξώθυρα και οδηγεί στον πρώτο και στο χειμερινό δωμάτιο, είναι λιθόστρωτος, με χοντρές λείες πέτρινες πλάκες που είναι κυρίως ορθογωνισμένες με στενή συναρμογή, δημιουργώντας  μια ισχυρή επίπεδη επιφάνεια που μπορεί να δεχτεί  ισχυρές πιέσεις. Οι αρμοί μεταξύ των πλακών συχνά κολλούν με γάλα ασβέστης, δίνοντας ένα όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα. Στο παρελθόν, το δάπεδο του χειμερινού δωματίου επιστρώνονταν με παχύ  στρώμα χώματος για θερμομόνωση, καθώς κάτω από το δάπεδο υπάρχει το υπόγειο και στερείται ψευτοπατώματος. Κατά διαστήματα ανανεώνονταν με κοκκινόχωμα ή κοπριά αγελάδας.

3. Ταβάνια/ Οροφές

Τα περισσότερα ταβάνια των σπιτιών είναι ξύλινα. Κατά κύριο λόγο, ταβανώνονται το χειμερινό της κατοικίας και τα υπνοδωμάτια του πρώτου ορόφου, ωστόσο ορισμένα λόγω οικονομικής αδυναμίας μένουν αταβάνωτα.

Η διαδικασία της ταβάνωσης  γίνεται από εξιδεικευμένους εργάτες, οι οποίοι  πάνω στις περαστές κάρφωναν καδρόνια και παράλληλες γραμμές, οι σανίδες από λεύκη ή από κωνοφόρα πλάτους 10-15 εκ. καρφώνονταν εγκάρσια πάνω στα λεπτά δοκάρια. Επειδή δεν έφερναν πατούρες για θηλυκώματα, οι αρμοί καλύπτονταν με αρμοκαλύπτρες, που ήταν λεπτές πήχεις. Περιφερειακά το περιθώριο του ταβανιού καλύπτονταν με φαρδύτερη αρμοκαλύπτρα. Ακόμη, στα μικρότερα δωμάτια αντί για ταβάνι έχουμε μπακλαντί, δηλαδή σοβατισμένο ταβάνι. Πάνω στις περαστές καρφώνονται πυκνά και παράλληλες γραμμές φαρδιές πήχεις με αγριεμένη επιφάνεια για να κολλάει πιο εύκολα.

ΖΟΥΠΑΝΙΩΤΕΣ ΚΟΥΔΑΡΑΊΟΙ, Σωτήρης Κάσσος, Πολιτιστικός Σύλλογος Πενταλόφου, 2015