Συμπεράσματα για τον Οικισμό

     Πεντάλοφος Κοζάνης. Ένας ορεινός, παραδοσιακός οικισμός στη Δυτική Μακεδονία. Παρακάτω θα δούμε το χωριό μέσα από τα μάτια των φοιτητών - μελών της ομάδας 3, σε συνδιασμό με ιστορικά στοιχεία που συλλέξαμε, με αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος πληροφορίες και σε αυτό το κείμενο με λίγο παραπάνω προσωπική βλέψη, εκλαμβάνοντας, ίσως, το δικό μας συναίσθημα.

Φτάνοντας την πρώτη στιγμή στο χωριό, είναι αδύνατον κανείς να μην κρατήσει μια στιγμή για να αφουγκραστεί μπροστά στο τοπίο που βλέπει μπροστά του. Κρυμμένη σε γκριζοπέτρινα καλντερίμια, η πολυετής ιστορία του οικισμού άρχισε μέρα με τη μέρα να μας γίνεται αντιληπτή. Μιλώντας με τους καθηγητές μας, με κατοίκους, αλλά και διαβάζοντας για την ιστορία του τόπου, μάθαμε για αυτήν και είδαμε για λίγο μέσα απο τα μάτια των ντόπιων που τη βίωσαν. Ο χρόνος αρχίζει να γράφει στα μέσα του 15^ου αιώνα ως και σήμερα. Έχοντας επιβιώσει τουρκοκρατία, τους δύο παγκοσμίους  πολέμους και τον εμφύλιο το χωριό έχει πληθώρα ιστοριών να προσφέρει σε όποιον ενδιαφερόμενο. Ιδιαίτερα συγκινητική είναι η συμβολή του χωριού κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο και κυρίως οι θυσίες των γυναικών, που ανέβαιναν, μέσα στο καταχείμωνο, τα βουνά της Πίνδου φορτωμένες με εφόδια και τα κατέβαιναν με τραυματίες. Δικαίως η ιστορία τις χάραξε ως ηρωίδες τιμώντας τες με το άγαλμα με  τίτλο «Η Γυναίκα της Πίνδου» που δεσπόζει ως και σήμερα στην είσοδο του χωριού.

Οι άντρες, στις αρχές της Άνοιξης, αποχαιρετώνταν από τα γυναικόπεδα που στέκονταν σε ένα συναισθηματικά βαριά φορτισμένο σημείο του χωριού, το ονομαζόμενο «Κλαψόδεντρο». Στο σημείο, όπως υποδηλώνει και η ονομασία του, βρίσκεται ένα δέντρο στο οποίο έκλαιγαν αυτοί που παρέμεναν στο χωριό χαιρετώντας τους αγαπημένους  τους, αφού εκείνοι θα έλλειπαν για χρόνια τη φορά. Τα «μπουλούκια» των «κτιστάδων» του Πενταλόφου ήταν, δικαίως, γνωστά για την ποιότητα της δουλειάς τους, φήμη που έφτανε ως και την Περσία. Ως το μοναδικό Μαστοροχώρι της Δυτικής Μακεδονίας, οι πετράδες του χωριού δε θα μπορούσαν να διακοσμήσουν τον τόπο τους με κάποια δουλειά υποδεέστερη των ικανοτήτων τους, ετσι ο Πεντάλοφος είναι στολισμένος με μερικά από τα πιο καλοχτισμένα και όμορφα αρχοντικά της εποχής τους. Με παλαιότερο κτίσμα τον Άγιο Αχχίλειο που χρονολογείται στο 1742. Καλοσμιλευμένες πέτρες και κονιάματα που φέρουν επιτυχώς ως και σήμερα, όχι μόνο το κυριολεκτικό βάρος των κτισμάτων, αλλά και το μεταφορικό βάρος της ιστορίας της Πενταλοφίτικης πέτρας.

Απλωμένος πάνω στους λόφους του, στέκεται εδώ και αιώνες, σε υψόμετρο 1.060 μέτρων, στο Βορειοδυτικό τμήμα της Πίνδου ένας τόπος βραχώδης, κρύος και φαινομενικά άγονος. Και όμως, σ’αυτόν το περιβάλλον του δυνατού χειμώνα, συναντήσαμε μερικούς από τους πιο ζεστούς ανθρώπους. Ευγενικοί και πάντα πρόθυμοι να μας ανοίξουν τα σπίτια τους, οι περίπου 300 -σύμφωνα με τη δημοσπόπηση του 2021- κάτοικοι του χωριού μας αγκάλιασαν, με καμία υπόνοια ξενοφοβίας, από την πρώτη κι όλας στιγμή. Το καστανοπάζαρο μια γιορτή του πολιτισμού και της κουλτούρας αυτής αδύνατον θα ήταν να μην το έχουμε και εμείς αγαπήσει.

Εν κατακλείδι, ο Πεντάλοφος είναι για μας μια εμπειρία, μια ευχάριστη ανάμνηση και μια υπενθύμιση του πως οι τόποι είναι πρώτα οι άνθρωποι τους. Ο πιο άγονος βράχος μπορεί να προσφέρει τα πάντα γι αυτούς που είναι αφοσιωμένοι να τα διεκδικήσουν. Όσο για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική που γνωρίσαμε εκτεταμένα εκεί, είναι ξεκάθαρο οτί θα πρέπει να αποτελεί θεμέλιο για κάθε μεταγενέστερη σύνθεση, τόσο για τη λειτουργικότητα, την αισθητική και για τη σοφή εκμετάλλευση των διαθέσιμων πόρων αλλά για το ήθος και το σεβασμό της στον εκάστοτε τόπο. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε και τον κύριο Απόστολο Κούστα, που πιστά στην πενταλοφίτικη φιλοξενία, αποτέλεσε τεράστια βοήθεια για την ομάδα μας σε όλη τη διάρκεια εκπόνησης της επιτόπιας άσκησης. Τέλος αυτό που εμείς ελπίζουμε για τον Πεντάλοφο είναι να ξαναγνωρίσει την ακμή των 2000 κατοίκων που είχε παλιότερα και να συνεχίσει να λαμβάνει ακόμη παρισσότερη αναγνώριση, όπως του αρμόζει.