Τζάκια

Το δριμύ κλίμα και η ευμάρεια των κατοίκων, όπως η εσωστρεφής ζωή και η νυχτερινή εργασία μέσα στα χειμωνιάτικα δωμάτια ήταν ουσιαστικοί λόγοι που επέβαλλαν την κατασκευή του τζακιού. Τα τζάκια στο Πήλιο φτιάχνονταν στη μέση του τοίχου, απέναντι συνήθως από την είσοδο, και αποτελούσαν τον πόλο γύρω από τον οποίο διαρρυθμίζονταν όλα τα στοιχεία της καθημερινής ζωής. Η κατασκευή και η ένταξη της πλάτης του τζακιού και της καπνοδόχου στο πάχος του πέτρινου τοίχου ήταν μια απλά υπόθεση του χτίστη. Η πηλειωρήτικη παραστιά στηρίζεται σε δυο ειδικά διαλεγμένα στραβά ξύλα, που εξέχουν από τον τοίχο σε χαμηλότερη κατά 50 εκ. στάθμη από το δάπεδο, συναντούν τα δοκάρια του πατώματος και ενσφηνώνονται σ’ αυτά σε κατάλληλες εγκοπές. Πάνω σ’ αυτό το φορείο στρώνονται σε επαφή χοντρές σανίδες ή πελεκημένοι λεπτοί κορμοί. Η σκαφή που δημειουργείται έτσι γεμίζεται με πέτρες και κοκκινόχωμα. Το γέμισμα αυτό υπερυψώνεται συνήθως κατά 10 εώς 30 εκ. πάνω από το δάπεδο με τη βοήθεια ξύλινου κιβωτιοειδούς πλαισίου. Έτσι, ο χώρος όπου καίει η φωτιά, είναι αρκετά απομακρυσμένη απο τα ξύλινα στοιχειά του πατώματος.

Το κύριο κατασκευαστικό και διακοσμητικό ενδιαφέρον του τζακιού συγκεντρώνει η ανωδομή του, η λεγόμενη φούσκα. Τα παλαιότερα τζάκια που σώζονται στο Πήλιο και διατηρούν την αυθεντική κατασκευή της είναι λίγα. Η πάγια μορφή της είναι ένα ημικύλινδρος που συνεχίζεται προς τα πάνω με μισό κώνο. Η στερέωση της φούσκας, που δεν έχει μεγάλο βάρος μιας και το συνολικό της πάχος δεν ξεπερνάει τα 6 εκ., γίνεται με κάρφωμα των ξύλινων στοιχείων στις ξυλοδεσιές των τοίχων ιδίως των πλαίνων λεπτών φουρουσιών που στερέωναν το ταμπάνι.

Η καθιερωμένη μορφή τζακιού, με την κυλινδρική επιφάνεια και την κωνική καλύπτρα, δεν διατηρήθηκε για πολύ στο Πήλιο. Ήδη από τα μέσα του 19^ου αι. άρχισαν να καταργούνται και στη θέση τους σήμερα βρίσκει μικρά, ορθογωνικά, τυπικά χωριάτικα τζάκια του προχωρημένου 19^ου και του 20^ου αι. με αδιάφορη μορφή. Αυτά τα τζάκια είναι συνήθως πέτρινα ή τούβλινα, με μικρό άνοιγμα, ψηλή παραστιά και πλευρικά ποδαρικά που δίνουν πρόσθετο βάρος στην εστία.