Κουφώματα

Τυπολογία ανοιγμάτων

Η μορφή και το μέγεθος των ανοιγμάτων καθορίζεται από την λειτουργικότητα του εσωτερικού χώρου αλλά και από την χρονολογία κατασκευής του σπιτιού. Στους κύριους χώρους είναι μεγαλύτερα ενώ στους βοηθητικούς μικρότερα. Ο τρόπος δόμησης των ανοιγμάτων εμφανίζει ποικιλία που σχετίζεται με τις τεχνολογικές εξελίξεις της περιόδου κατασκευής, τις διάφορες επιρροές, το κόστος αλλά και τις ικανότητες του τεχνίτη. Το κατασκευαστικό πρόβλημα που σχετίζεται με τα ανοίγματα είναι το γεφύρωμα της τοιχοποιίας στο ανώτερο σημείο τους. Αρχικά αυτό γίνεται με δύο ή τρεις επάλληλους ακατέργαστους κορμούς ή με σανίδες. Πολύ συχνά η κατασκευή αυτή συνδυάζεται και με ανακουφιστικό τοξωτό υπέρθυρο που παραλαμβάνει τα φορτία της υπερκείμενης τοιχοποιίας και τα κατανέμει στις πλευρές του ανοίγματος. Υλικά κατασκευής είναι ο λαξευμένος συμπαγής ασβεστόλιθος, ο πορώλιθος, το ξύλο και σε ορισμένες περιπτώσεις συμετέχει και ο οπτόπλινθος ή σιδερένιοι δοκοί.  Τα ανοίγματα στο ισόγειο κτιρίων των μέσων του 20 ου αιώνα με εμπορική χρήση ποικίλουν στο εύρος ανάλογα με τις γενικές διαστάσεις του κτηρίου. Γενικά εμφανίζονται μεγάλα και σε ύψος και σε εύρος, εξωστρεφή, προκειμένου να εξασφαλιστεί ο καλός φωτισμός και αερισμός και ταυτόχρονα να επιτρέψουν την εύκολη πρόσβαση στο εσωτερικό και την προβολή του εκάστοτε εμπορεύματος. Σε λίγες περιπτώσεις περίτεχνα ανοίγματα διαμορφωμένα από λαξευτούς λίθους με παρουσία αφαλού στο ύψος του επίκρανου, περιβάλλονται τοπικά από ισόδομη τοιχοποιία. Υπάρχουν και κτήρια στα οποία τα ανοίγματα διαμορφώνονται με χαμηλομένο ανακουφιστικό τόξο και υποκείμενη μονολιθική ή από δύο λίθους επίστεψη.

Παράθυρα

Στα διώροφα σπίτια είναι σύνηθες να βρίσκονται δύο παράθυρα στο ανώι συμμετρικά στην κατωφέρεια της στενής πλευράς και ένα μικρότερο, όταν υπήρχε, στον κατώι όπου εξυπηρετούσε βιοκλιματικούς ή αμυντικούς σκοπούς. Έχουν πέτρινο ή ξύλινο πλαίσιο και στον όροφο είναι περισσότερο περίτεχνα διακοσμημένα διατηρώντας την αίσθηση του λιτού και του στέρεου. Τα παράθυρα που βρίσκονται στο δωμάτιο του τζακιού είναι μικρότερα σε σχέση με αυτά στο χώρο της σάλας όπου είναι μεγαλύτερα. Παράλληλα με την αύξηση του όγκου του σπιτιού αυξάνεται και το μέγεθος και ο αριθμός των παραθύρων. Οι αναλογίες του ανοίγματος είναι 1/1 έως 1/2 περίπου (πλάτος / ύψος). Τα τοξωτά ανοίγματα μετατρέπονται στην πορεία του χρόνου σε τετράπλευρα με ανακουφιστικό τόξο και αργότερα σε μεγάλα ορθογώνια. Στα παράθυρα του ισογείου συνηθίζεται να τοποθετούνται προστατευτικά κιγκλιδώματα. Συναντώνται συχνά ανοίγματα με πέτρινο υπέρθυρο πρέκι-αγκωνάρι και ανακουφιστικό τόξο. Τα παράθυρα είχαν αρχικά μόνο σανιδωτό καρφωτό κούφωμα και το τζαμιλίκι που τοποθετούνταν εξωτερικά, ήταν μεταγενέστερη προσθήκη.

 

Θύρες

Τα θυρώματα διαμορφώνονται άλλοτε με ευθύγραμμο και άλλοτε με τοξωτό ανώφλι. Το τοξωτό άνοιγμα αποτελείται είτε από δύο ή περισσότερες κατάλληλα διαμορφωμένες πέτρες, είτε από πολλές μικρότερες τοποθετημένες κάθετα σε ένα πιθανό ενδιάμεσο τόξο αποτελούμενο από οπτόπλινθους. Τα ευθύγραμμα ανώφλια είναι ξύλινα ή πέτρινα. Τα λίθινα υπέρθυρα είναι συνήθως μονολιθικά ορθογωνικού σχήματος. Οι διαστάσεις τους είναι ανάλογες με το ελεύθερο ύψος του κάθε ορόφου στο οποίο βρίσκονται και συνήθως έχουν εύρος τέτοιο, ώστε να υποδεχτεί δίφυλλη θύρα για την είσοδο στο κυρίως σπίτι(περίπου 1,10μ. Χ 2μ.). Οι θύρες στις αποθήκες, τα υπόγεια, τους δευτερεύοντες βοηθητικούς χώρους, όπως και στους εσωτερικούς τοίχους είναι μικρότερου εύρους, μονού θυρώματος(περίπου 0.90μ.).  Την περίοδο του μεσοπολέμου αλλά και αργότερα βλέπουμε θύρες ορθογώνιες με φεγγίτη και σιδεριά.