Ιστορικά

α) Προϊστορία

Οι Κυνούριοι υπήρχαν στην περιοχή από το 2000π.Χ. Πρόκειται για ένα έθνος ιωνικό που εγκαταστάθηκε στην Πελοπόννησο κατά τη Μεσοελλαδική περίοδο. Κατά την ίδια αυτή περίοδο κατοικήθηκε για πρώτη φορά και το Παλαιοχώρι, σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό Κ.Α. Ρωμαίο. Ήταν το κέντρο του αρχαίου Δήμου της Γλυμπίας. Επίσης, δεδομένης της κατάληψης της Γλυμπίας από τους Σπαρτιάτες κατά το 200π.Χ. , στο Παλαιοχώρι συναντώνται θολωτοί και κιβωτιόσχημοι τάφοι.

Σχετικά με την επανάσταση του 1821, υπάρχουν περιορισμένες μόνο πληροφορίες ή μαρτυρίες για την δράση των Παλαιοχωριτών. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Αμερικανό Samuel G. Howe, το Παλαιοχώρι ήταν ένα από τα λίγα χωριά που δεν κάηκαν ολοσχερώς. Συγκεκριμένα,  ο Ιμπραήμ Πασάς κατά την επιδρομή του έκαψε ένα μέρος της Μονής των Ταξιαρχών και μερικά μόνο σπίτια. Τα γυναικόπαδα του Παλαιοχωρίου, κατά την επιδρομή αυτή, αναζήτησαν καταφύγιο στην Μονή της Ελώνης. Όλη αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από φτώχεια, η οποία καταπολεμάται πια κατά το 1830-1900, όταν οι κάτοικοι ανασυντάσσονται και φεύγουν. Το 1987 έχουν απομείνει μόνο 43 οικογένειες στο χωριό, συγκεκριμένα, 180 κάτοικοι.

β) Ονοματολογία Αρκαδία-Κυνουρία-Παλαιοχώρι

Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Αρκάς είναι ο ήρωας και ο γενάρχης των Αρκάδων. Θεωρείται γιός του Δία και της αρκαδικής νύμφης Καλλιστώς. Λόγω της ζήλιας της η Ήρα μεταμόρφωσε την Καλλιστώ σε αρκούδα, την οποία αργότερα προσπάθησε να σκοτώσει ο Αρκάς όταν τη συνάντησε στο κυνήγι. Επιθυμώντας να τους σώσει, ο Δίας τους μετέτρεψε σε αστερισμούς, στη Μεγάλη και τη Μικρή Άρκτο.

Όσον αφορά στην Κυνουρία, γενάρχης και οικιστής της θεωρείται ο Κύνουρος, γιος του Περσέα. Η λέξη «Κυνουρία» είναι πιθανό να είναι βραχύτερος τύπος της λέξης «Κυνόσουρας» δηλαδή ουρά του Κυνός, όπου Κύων είναι ο Άιδης, ο θεός του θανάτου που λατρευόταν στην περιοχή εκείνη.

Σχετικά με το όνομα του Παλαιοχωρίου, οι απόψεις ποικίλλουν. Κατά τη μία εκδοχή, οι κάτοικοι της Αρχαίας Γλυμπίας, η οποία τοποθετείται ανάμεσα στον Αγ. Βασίλειο και στο Παλαιοχώρι, έφυγαν και δημιούργησαν τον Αγ. Βασίλειο. Επομένως, το προϋπάρχον χωριό, με όσους κατοίκους έμειναν, μετονομάστηκε σε Παλαιοχώρι, καθώς θεωρούταν πια παλαιότερο από το νέο χωριό που δημιουργήθηκε.

Σύμφωνα με τον Θ.Βαγενά, είναι πιθανό οι Κυνουριάτες να είναι Ηπειρώτες. Αναφέρεται και σε κάποιες παραδόσεις πως οι Βαγενάδες, βαρελάδες επαγγελματίες από την Ήπειρο, διέσχιζαν την Ελλάδα και κατασκεύαζαν βαρέλια κρασί ώσπου ορισμένοι από αυτούς εγκαταστάθηκαν στο Παλαιοχώρι. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, το όνομα Παλαιοχώρι, είναι τυπικό τοπωνύμιο της Ηπείρου.

γ) Μυθολογία

Το Παλαιοχώρι είναι παραδοσιακό ορεινό χωριό που υπάγεται στην περιφερειακή ενότητα της γνωστής από τη μυθολογία Αρκαδίας. Η Αρκαδία, λοιπόν, ιδρύθηκε από τον Αρκά, γενάρχη των Αρκάδων και γιο της νύμφης Καλλιστούς και του Δία και έγινε γνωστή μέσα από τον τραγόμορφο Πάνα, θεό που λάτρευαν οι Αρκάδες και που με το αγριωπό του πρόσωπο, το σουραύλι και τη γκλίτσα του προστάτευε τους τσομπάνηδες και τα κοπάδια, ενώ παράλληλα αποτελούσε μορφή συνυφασμένη με το τραχύ της γεωγραφίας του τοπίου και την ποιμενική ζωή, γεγονός που δικαιολογεί και την μετέπειτα κτηνοτροφική παράδοση της Αρκαδίας. Το Παλαιοχώρι, μάλιστα, λέγεται ότι ιδρύθηκε από κτηνοτρόφους που θέλησαν να επωφεληθούν τόσο από τις πηγές του όσο και από το κλίμα της περιοχής, που ευνοούσε τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας πρώτος οικισμός, με τους κατοίκους να προσπαθούν μέσω της γεωργίας και της εκτροφής ζώων να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα προς το ζην. Έτσι, τα πρώτα σπίτια άρχισαν να εμφανίζονται στα νοτιοανατολικά του σημερινού οικισμού, στις περιοχές του Αϊ-Δημήτρη -εκεί βρίσκεται σήμερα το πολιτιστικό κέντρο- και του Καράση, όπου υπήρχε και εύκολη πρόσβαση σε πηγή νερού και στη συνέχεια ο οικισμός αναπτύχθηκε βορειοδυτικά, με τους πυρήνες ανάπτυξης να μετατοπίζονται γύρω από τις δύο πλατείες και την εκκλησία.

Βιβλιογραφία : ΣΥΚΩΚΗΣ, Βασίλειος, 2006, Παλαιοχώριον, το στολίδι του Πάρνωνα,1η εκδ. Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος Ι. Μπουκαβάλα Α.Ε.