Τυπολογία Αυλοθυρών

Καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της δομής του οικισμού διαδραματίζει η κτιστή παραδοσιακή αυλόθυρα, η οποία με την ισχυρή παρουσία της διασπάει το απρόσωπο  των υψηλών μαντρότοιχων.

Πρόκειται για βαριές πέτρινες κατασκευές, με ξύλινη θύρα και με κυρίαρχο στοιχείο τη παραδοσιακή λίθινη στέγη της, δίριχτη ή τετράριχτη. Τις συναντάμε σε συνέχεια με το μαντρότοιχο ή σε υποχώρηση από αυτόν. Χαρακτηριστικό γνώρισμα τους και οι χαμηλές πέτρινες σφάδες, που βρίσκονται είτε στην εσοχή που δημιουργεί η αυλόθυρα, είτε προεξέχουν στο δρόμο και βρίσκουν χρήση ως κάθισμα, μετατρέποντας την αυλόθυρα ως χώρο στάσης και συγκέντρωσης.

Το γεγονός ότι αποτελούν το μοναδικό στοιχείο προβολής και διαφοροποίησης του ιδιοκτήτη στο δρόμο, αποτέλεσε κίνητρο για την ποικιλομορφία και τυπολογία που παρουσιάζουν δίνοντας μια ξεχωριστή νότα στην όλη εικόνα του Μονοδενδρίου. Από την έρευνα και ανάλυση του οικισμού αναγνωρίσαμε τους παρακάτω βασικούς τύπους αυλόθυρας.

Τύπος Α: Απλός

Αυλόθυρα σε συνέχεια με τον τοίχο, δηλαδή δεν εξέχει ή είναι σε εσωχή από τον τοίχο. Στον τύπο αυτό εντάσσεται και η υποκατηγορία Τύπος Α.1 όπου η Αυλόθυρα παίρνει σε προεξοχή χαμηλές πέτρινες σφάδες εκατέρωθεν της θύρας για καθίσματα.

Τύπος Β: Σε υποχώρηση

Αυλόθυρα σε υποχώρηση από το επίπεδο του τοίχου που δημιουργεί εσοχή, η οποία καλύπτεται από χαμηλές πέτρινες σφάδες εκατέρωθεν της θύρας για καθίσματα. Στον τύπο αυτό εντάσσονται και οι υποκατηγορίες Τύπος Β.1 όπου οι χαμηλές πέτρινες σφάδες βρίσκονται σε προεξοχή από τον τοίχο και ο Τύπος Β.2 όπου δημιουργείται αψίδα για να παραλάβει τη ξύλινη θύρα.

Τύπος Γ: Σύνθετος

Αυλόθυρα είτε σε συνέχεια, είτε σε υποχώρηση από το τοίχο με επέκταση της στέγης που απαιτεί πλέον την επιπλέον προσθήκη στηριγμάτων με μορφή πεσών ή κιόνων.  Στον τύπο αυτό εντάσσεται και η υποκατηγορία Τύπος Γ.1 όπου γίνεται συνδυασμός από πεσσούς και κίονες για την επιπλέον στήριξη της στέγης της αυλόθυρας.

Στο πέρασμα του χρόνου βέβαια θα παρατηρήσουμε και αρκετές αλλοιώσεις στις μορφές της παραδοσιακής τυπολογίας, όπως έλλειψη στέγης, χρήση διαφορετικών υλικών κατασκευής κ.α. που οφείλονται σε διάφορους λόγους, π.χ. το κόστος, ο χρόνος κατασκευής, νεωτεριστικές αντιλήψεις κ.α.