Η πηγή Σάριζα

Η Σάριζα είναι πηγή ιαματική, με νερό εξαιρετικής ποιότητας, το οποίο καταναλώνουν άνθρωποι από όλο το νησί γιατί θεραπεύει τη νεφρολιθίαση και τη ψαμμίαση. Πιο απλά, βοηθά όσους πάσχουν από πέτρες στα νεφρά. Γι αυτό και προσελκύει πολλούς επισκέπτες που έρχονται να πιουν το εξαιρετικό νερό της. Η πηγή βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, πολύ κοντά στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Το νερό ρέει ελεγχόμενα 24 ώρες το 24ωρο. Τις πρωινές ώρες είναι εξαιρετικά δροσερό έως παγωμένο ενώ το βράδυ είναι πιο ζεστό, αφού ο ήλιος το θερμαίνει καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Ο θρύλος λέει ότι ο Πασάς Σαν Ριζάς που ζούσε στο νησί της Εύβοιας, έχασε το φέσι του σε ένα ρέμα το οποίο κατέληξε στο χωριό Αποίκια της Άνδρου σε μια πηγή η όποια και πηρέ το όνομα του. Λένε λοιπόν ότι η πηγή Σάριζα συνδέεται με την Εύβοια.

Η ακριβής χρονολογία ανακαίνισης της μαρμάρινης κρήνης της πηγής παραμένει άγνωστη, όμως είναι γνωστό ότι η πηγή Σάριζα ιδρύθηκε το 1787 με έξοδα και εποπτεία του Μακάριου Πολέμη. Η πηγή χρησιμοποιούταν για τρεις λογούς, την ύδρευση των κατοίκων, για πότισμα των κτημάτων, και για το πλύσιμο των ρούχων από τις γυναίκες του χωριού. Πιο συγκεκριμένα, υπήρχε άτομο που “ξετάπωνε” και “τάπωνε” την πηγή έτσι ώστε να γεμίζουν τα αυλάκια που υπάρχουν στο χωριό με νερό και να ποτιστούν οι κήποι.

Το 1932, κατόπιν βασιλικού διατάγματος, αποφασίστηκε ότι το νερό της πηγής είναι ιαματικό και καταπολεμά τις νεφρικές παθήσεις. Μια επιγραφή κοντά στην πηγή αναφέρει επίσης το εξής: “Χαίρε ξένε θυμήσου οπότε γυρίσεις στην πατρίδα σου ότι πρώτα την ζωή σου σε μένα οφείλεις “, υπογραμμίζοντας τη σημασία της πηγής ως ζωοδότριας του οικισμού.

Η εμπορική εκμετάλλευση του νερού έχει αρχίζει από το 1929 από την “Ανώνυμος Εμπορική Εταιρία ΣΑΡΙΖΑ”, που κατασκεάζει κι εργοστάσιο εμφιάλωσης κοντά στην πηγή. Το 1940, αποκτά νέους ιδιοκτήτες που ανακαινίζουν τις εγκαταστάσεις, εκσυγχρονίζουν τον εξοπλισμό και καθιερώνουν νέο σύστημα διανομής. Τώρα, νέο εργοστάσιο εμφιάλωσης βρίσκεται επί του επαρχιακού δρόμου, λίγο δυτικότερα της πηγής, που χρονολογείται από το 1967. Παράγει σόδα κι ανθρακούχο νερό, εκτός από το επιτραπέζιο. Αποτελεί κύριο μέσο βιοπορισμού ποσοστού του πληθυσμού του χωριού.

Χάρη στην πηγή και το θαυματουργό νερό της, τα Αποίκια απέκτησαν και διατηρούν μέχρι σήμερα τουριστικό ενδιαφέρον. Γι αυτό και υπάρχουν οικήματα με ιδιαίτερη κάτοψη, που χρησιμοποιούνταν ως πανδοχεία και πλέον έχουν μετατραπεί σε κατοικίες. Το πρώτο χτίστηκε από έναν καπετάνιο, που, τελειώνοντας τη ναυτική του σταδιοδρομία, επέστρεψε στο χωριό κι αποφάσισε να παράσχει στέγη στους ταξιδιώτες που έρχονταν για θεραπεία μέσω κατανάλωσης του ιαματικού νερού. Ο καπετάνιος έφερε μαζί του μηχανικό που σχεδίασε παρατεταγμένα δωμάτια εκατέρωθεν ενός διαδρόμου, κάτοψη εντελώς ξένη για τα δεδομένα του τόπου.