Χαρακτηριστικοί τύποι: Η κάναβα & το καστρόσπιτο

Ειδική μνεία, κρίνεται ότι πρέπει να γίνει στην δομή της κάναβας, δηλαδή του παραδοσιακού οινοπαρασκευαστηρίου, ως ανεξάρτητου τύπου και όχι μόνο ως συμπληρωματικόυ βοηθητικόυ χώρου στον τύπο του αγροτόσπιτου. Η ύπαρξη πλήθους κανάβων εντός του αστικού ιστού του Πύργου, που αξιοποιούνται όχι μόνο για ίδια χρήση αλλά και για αμιγώς επαγγελματικούς σκοπούς (παρασκευή, αποθήκευση και μεταπώληση του οίνου) δικαιολογεί την παραπάνω ανάγκη για ιδιαίτερη αναφορά.

 Όπως έχει αναφερθεί, η κάναβα είναι τύπος που απαντάται σε πολλούς οικισμούς της Θήρας, ωστόσο χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τον οικισμό του Πύργου, λόγω των γεωμορφολογικών συνθηκών του (καλλιεργήσιμο έδαφος, ορεινή τοποθεσία). Ως προς την τυπολογική ανάλυση, ο ανεξάρτητος τύπος κάναβας διαθέτει όλα τα στοιχεία που συναντώνται όταν αυτή διαρθρώνεται ως συμπληρωματική μορφή. Η διαφορά εντοπίζεται ως προς τις δυνατότητες επέκτασης του χώρου και επομένως, αποθήκευσης του παρασκευαζόμενου οίνου. Στο μπροστινό τμήμα υπάρχει αυλή, ενώ οι εσωτερικοί χώροι είναι μεγαλύτεροι. Στο βάθος του μακρόστενου κεντρικού χώρου παρασκευής, υπάρχει ο μεγάλος ληνός, ενώ στα πλάγια συνήθως υπάρχουν μικρότεροι ληνοί αλλά και αποθήκες με δοχεία κρασιού.

Ο τελευταίος σημαντικός και ιδιαίτερος κτιριακός τύπος στον Πύργο Καλλίστης είναι το καστρόσπιτο. Τα καστρόσπιτα εντοπίζονται στο Καστέλι (Κάστρο) και με την περιμετρική χωροθέτησή τους αποτελούν το τείχος του.

Οι εξωτερικοί τοίχοι των καστρόσπιτων σχηματίζουν ένα αυστηρό συμπαγές μέτωπο που καθορίζει την μορφή του Καστελιού. Χαρακτηριστικό είναι το μεγάλο ύψος (έως και τρείς ορόφους) των κτιρίων αυτών και τα ολιγάριθμα και μικρά ανοίγματα στη εξωτερική τους πλευρά. Ο περιορισμός χώρου δικαιολογεί την καθ’ ύψος ανάπτυξη των κτιρίων,που είναι στενομέτωπα, έχουν μικρή ή καθόλου αυλή και είσοδο μόνο από την εσωτερική πλευρά.