Ταξινόμηση με κριτήριο την ιδιοκτησία και το περιβάλλον εγκατάστασης

   Σημαντική  είναι η ταξινόμηση των κατοικιών με κριτήριο την ιδιοκτησία και το περιβάλλον εγκατάστασης .Σημειώνονται οι εξής κατηγορίες:

1.     Αγροτικό σπίτι

        Το αγροτικό σπίτι βρίσκεται στις παρυφές του οικισμού και πάντοτε κοντά σε καλλιεργήσιμη έκταση. Κύριο χαρακτηριστικό είναι η μεγάλη αυλή και η κατά παράταξη διάταξη βοηθητικών χώρων γύρω από τον κατοικήσιμο όγκο. Οι βοηθητικοί, αυτοί, χώροι αποτελούν περιβάλλον για τα ζώα, στέρνα, φούρνο, χώρους υγιεινής, κουζίνες κ.α. Συχνό συμπλήρωμα αυτού του τύπου, είναι η κάναβα, δηλαδή το εργαστήριο παραγωγής οίνου. Στοιχείο που υποδηλώνει την παρουσία κάναβας αποτελεί η τοξωτή δίφυλλη πόρτα της εισόδου. Χαρακτηριστική λειτουργική και μορφολογική δομή είναι ο ληνός, όπου πατιούνται τα σταφύλλια για την εξαγωγή του μούστου. Ο μούστος αποθηκεύεται σε υπεδάφιες δεξαμενές για να μεταφερθεί, σε επόμενη φάση σε βαρέλια. Για τον φωτισμό του εσωτερικού χώρου, διαμορφώνεται κυκλική οπή στο κέντρο της οροφής, η οποία δύναται να καλυφθεί με πέτρες. Στον ευρύτερο κατηγορία αγροτικής κατοικίας ανήκει και το μυλόσπιτο. Ο μύλος τοποθετείται, είτε μαζί με τους βοηθητικούς, σε απόσταση από τον πυρηνικό χώρο του σπιτιού, είτε ολόκληρος, στην κορυφή υπόσκαφου σπιτιού. Στον Πύργο συγκεντρώνεται μεγάλη έκταση καλλιεργήσιμης γης, τόσο λόγω γεωγραφικής θέσης όσο και εδαφικής μορφολογίας, η οποία διαρθρώνεται σε πεζούλες με φύτευση αμπελώνων. Αυτό δικαιολογεί τον μεγάλο αριθμό παραδειγμάτων του αγροτικού τύπου οικίας με κάναβα.

2.    ΛαΪκό αστικό σπίτι

Τα αστικά σπίτια είναι οικοδομημένα στον πυκνοκατοικημένο πυρήνα του οικισμού. Η στενοχωρία και το φαινόμενο αλληλοδιείσδυσης των ιδιοκτησιών επέβαλλε το ακανόνιστο σχήμα κάτοψης του τύπου, με μικρής έκτασης ελεύθερους και  βοηθητικούς χώρους.

Μάλιστα, αυτός ο τύπος είναι κατά κανόνα πολυώροφος. Σε σύγκριση με τον αγροτικό τύπο, εδώ ο χώρος διαμονής είναι πιο επιτηδευμένος και διαθέτει πλουσιότερη εσωτερική διαρρύθμιση: αυτή εκφράζεται άλλοτε  με την υποδιαίρεση του χώρου μέσω διαχωριστικού τοίχου με αξονική πόρτα και συμμετρικά παράθυρα και άλλοτε με την προσθήκη δωματίων σε παράταξη.

Ο φωτισμός και ο αερισμός είναι έμμεσος και εξυπηρετείται τις περισσότερες φορές από ειδικούς φωταγωγούς, που εξέχουν πάνω από το δώμα.

3.    Αρχοντικό σπίτι

          Τα αρχοντικά σπίτια βρίσκονται, επίσης στην κεντρική περιοχή του οικισμού, ενώ χρονολογικά τοποθετούνται στον 19^ο αιώνα.

Φαίνεται ότι τα πρώτα αρχοντικά μιμήθηκαν τα λαϊκά αστικά σπίτια και τα σπίτια στο εσωτερικό του καστελλιού, ενώ προσλαμβάνουν τον μονολιθικό χαρακτήρα με τις μνημειακές προσόψεις αρκετά ύστερα, ενδεδυμένα με μια νεοκλασικότητα. Αφορμή αυτού στάθηκε η εμπορική και ναυτιλιακή δραστηριότητα, που γνώριζε μεγάλη άνθηση και τα πολιτισμικά στοιχεία της δύσης που αυτή προσέφερε. Ειδικές υποκατηγορίες αυτού του τύπου αποτελούν τα καπετανόσπιτα και τα καστρόσπιτα. Τα πρώτα συνιστούν ιδιοκτησίες οικονομικά ευκατάστατων καπετάνιων του νησιού, ενώ τα δεύτερα συνιστούν οικίες εντός του καστελλιού, με μια πάντοτε εκ των προσόψεων τους να αποτελεί το όριο του οχυρωμένου μετώπου.