Μορφολογική ανάλυση

Μορφολογικά στοιχεία και οικιακός εξοπλισμός

Στην αρχιτεκτονική της Σαντορίνης εντοπίζονται πολύ χαρακτηριστικά μορφολογικά στοιχεία, τα οποία επαναλαμβάνονται σε όλα τα σπίτια ανεξαρτήτως συνθήκών ιδιοκτησίας.Τα περισσότερα αποδίδονται με τρόπο γλυπτικό, που απορρέει από τον τρόπο μεταχείρισης των τοπικών οικοδομικών υλικών.

Το χαρακτηριστικότερο μορφολογικό στοιχείο κατοικίας  είναι η ανοιχτή εξωτερική σκάλα,  η οποία άλλοτε οδηγεί στον δεύτερο όροφο και άλλοτε στο δώμα του πρώτου. Η μικρή της κλίμακα και η έντονη γλυπτική της έκφραση με την απόδοση των καμπύλων τελειωμάτων είναι τα πιο αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά της.

Απαντάται συμπαγής ή ώς τοξωτή κατασκευή με θολωτό χώρο από κάτω.

Σε ότι αφορά την μορφή των παραθύρων και των θυρών, η περιορισμένη δυνατότητα χρήσης ξύλου και η γενική προτίμηση των μικρών ανοιγμάτων επιττάσει μια γενική ομοιομορφία. Λόγω της ανάγκης προστασίας από τον άνεμο, τα παράθυρα ανοίγουν προς το εσωτερικό του σπιτιού. Αρκετά φέρουν και σιδεριές. Τα μικρότερα καλύπτωνται από ξύλινα καφασωτά. Οι αυλόπορτες -δίφυλλες καρφωτές ή ταμπλαδωτές- συνδυάζονται με τον ψηλό μαντρότοιχο. Η μορφή των αυλόπορτων συνήθιζε να υποδηλώνει την ιδιότητα του ιδιοκτήτη και  την λειτουργία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ορθογωνικές πόρτες εντοπίζονται σε καταστήματα, ενώ οι τοξωτές απαντώνται στις κάναβες.

Στα μεγάλα αρχοντικά οι αυλόπορτες  ήταν συνώνυμο της κοινωνικής και οικονομικής καταξίωσης. Στον οικισμό μελέτης, ξεχωριστό παράδειγμα αποτελεί η πόρτα του αρχοντικού Ασημή, με τα ανάγυφα διακοσμητικά της και το ιδιαίτερο οικόσημο.

Στην διαμόρφωση της εισόδου χαρακτηριστικά είναι τα κατώφλια.

Αυτά τα οποία αποτελούνται από έναν εώς και τρεις αναβαθμούς, εξυπηρετούν στην εξασφάλιση υψομετρικής διαφοράς για την προστασία του σπιτιού απο τα βρόχινα ύδατα και ταυτόχρονα την δυνατότητα συλλογής τους στη στέρνα. Τα κατώφλια εισβάλλουν στον δημόσιο χώρο και η μορφή τους καθορίζεται κατά περίπτωση απο το πλάτος του εκάστοτε δρόμου.

Σημαντικά μορφολογικά στοιχεία με γλυπτικό χαρακτήρα αποτελούν οι παραδοσιακές χτιστές καμινάδες και οι παραθύρες.

Και οι δύο συμβάλλουν στην διαμόρφωση της χαρακτηριστικής εικόνας κορυφογραμμής των σαντορινιών οικισμών. Οι καμινάδες, λιθόκτιστες προεξέχουν τουλάχιστον δυόμιση μέτρα απο την φούσκα της εστίας, είναι κατά κανόνα ασβεστωμένες και απαντώνται σε ποικίλες μορφές.

Η παραθύρα είναι μια κτιστή προεξοχή στο δώμα, σε σχήμα μικρού θολίσκου και τοποθετείται μπροστα απο νότια παράθυρα για την διασφάλιση φωτισμού και αερισμού.

Η δομή αυτή εντοπίζεται σε υπόσκαφα σπίτια.

Σε ό,τι αφορά τον οικιακό εξοπλισμό, είναι αξιοσημείωτος ο περιορισμός του χώρου της κουζίνας – εφόσον κρίνεται ως βοηθητικός χώρος και όχι χώρος διημέρευσης- αλλά και η θέση της στο πλάϊ της κεντρικής εισόδου. Ο χώρος περιλαμβάνει ενα μικρό παρασκευαστήριο και έναν μικρό φούρνο, την επονομαζόμενη σαντορινιά πλαστή.