Ιστορικά Στοιχεία

Στη περιοχή της Καρύταινας υπήρχε η αρχαία πόλη Τραπεζούντα η οποία ήταν μητρόπολη της Τραπεζούντας του Εύξεινου Πόντου και στην οποία κατέφυγαν οι Τραπεζούντιοι γιατί δεν ήθελαν να συμπράξουν τη συμφωνία για την ίδρυση της Μεγαλοπόλεως.Ο Παυσανίας κατά την περιηγησή του στην Αρκαδία αναφέρει πως έφτασε στα ερείπια της αρχαίας Βρένθης,περιοχή που προηγουμένως ονομαζόταν Φλωριό,η οποία βρισκόταν στους πρόποδες του Λυκαίου.Ιστορικές πηγές αναφέρουν πως ερείπια της αρχαίας Βρένθης χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκεύη του μεσαιωνικού κάστρου της Καρύταινας.Επίσης,γνωρίζουμε από ιστορικές μαρτυρίες πως στην περιοχή κατοίκησαν αρχικά οι κάτοικοι της Γόρτυνας,από τους οποίους πήρε το όνομα της η περιοχή και ο σημερινός Καλλικρατικός δήμος που ανήκει διοικητικά ο οικισμός.

O οικισμός της σημερινής Καρύταινας άρχισε να αποκτά και πάλι ζωή κυρίως τον 10ο-11ο αιώνα όπως δείχνουν ευρήματα στο κάστρο,στην εκκλησία της Παναγίας του Κάστρου και ένα θωράκιο τέμπλου (11ου-12ου αι.) στην εκκλησία του Άγιου Νικολάου.

Το 13ο αιώνα (1209-1210) η Πελοπόννησος είχε κατακτηθεί απο τους Φράγκους και αναφέρεται ως όνομα της περιοχής Γορτυνίας το Σκόρτα,τότε η περιοχή διέθετε αρκετά οχυρωμένα φρούρια όπως αυτό της Καρύταινας που μαζί με αυτό του Αρακλόβου ήταν το πιο γνωστά την εποχή εκείνη.Με την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Φράγκους και κατά τη διανομή της από το Γοδεφρείδο Βιλλαρδουίνο τον Α' (1209-1218), η Καρύταινα έγινε Γαλλική Βαρωνία και ο Ούγκω-Ντε-Μπρυγέρ, ήταν ο πρώτος βαρώνος στον οποίο δόθηκαν και 24 ιπποτικά τιμάρια (τσιφλίκια-φέουδα).Οι Φράγκοι δεν καταλάβανε αμαχητί την Καρύταινα. Προβάλαν μεγάλη αντίσταση μερικοί Γορτύνιοι που είχαν οχυρωθεί στο λόφο του Κάστρου, μα δεν μπόρεσαν να αντισταθούν αποτελεσματικά και οι Φράγκοι κατέκτησαν την περιοχή.Ο Ούγκω-Ντε-Μπρυγέρ κι ο απόγονος του Γοδεφρείδος-Ντε-Μπρυγέρ κατόπιν οχυρώσαν την Καρύταινα με ισχυρό κάστρο για να αποτρέψουν τις επιδρομές των Σλάβων και των Σκορτών.Εκτός από το κάστρο οι Φράγκοι άφησαν τα ίχνη τους και στο χωριό, όπως στο καμπαναριό της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής. Φράγκικης κατασκευής, του 13ου αι., ήταν και η μεγάλη γέφυρα του Αλφειού, κοντά στην Καρύταινα, την οποία ανακαίνισε το 1440 ο Μανουήλ Μελίκης, όπως προκύπτει από την έμμετρη επιγραφή, που υπήρχε στη βάση της. Σήμερα πάνω από το παλιό γεφύρι με το μικρό εκκλησάκι, που εξασφάλιζε τη »θεία προστασία» έχει δημιουργηθεί σύγχρονη γέφυρα.

Μερικά χρόνια αργότερα (1320) ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος Ασάν πέτυχε να γίνει κύριος του κάστρου, που πέρασε έτσι στους Έλληνες- οι οποίοι είχαν αρχίσει τις επιθέσεις τους εναντίον του ήδη από το 1275- εκτός από το δυτικό τμήμα της βαρονίας, που παρέμεινε στα χέρια των φράγκων σε όλη τη διάρκεια του 14ου αι. Παρόλο που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμάχη ανάμεσα στον Δημήτριο και τον Θωμά Παλαιολόγο, εντούτοις είχε αρχίσει να χάνει τη σημασία του.

Στα 1458 την Καρύταινα πολιόρκησαν οι Βενετοί υπό τον υποτάχθηκε στους Berthold d’este και μετά από λίγο στους Τούρκους. Οι Καρυτινοί και οι Γορτύνιοι πότε δεν έπαψαν να αγωνίζονται για να την ελευθερία τους.Το 1685 οι κάτοικοι επαναστάτησαν κατά των Τούρκων, ζήτησαν τη βοήθεια του Μοροζίνι(Ενετοί) και έτσι το 1687 έδιωξαν τους Τούρκους με τη βοήθεια των Ενετών και για 30 χρόνια (1687-1715) έγινε Ενετική επαρχία. Όμως δεν άργησαν να την κατακτήσουν οι Τούρκοι και πάλι (1715) οι οποίοι παρέμειναν μέχρι και το 1821. Από το 1715 μέχρι το 1821 η περιοχή ανήκε στους Τούρκους και αποτελούσε κέντρο τοπικού εμπορίου,τα εμπορεύματα ήταν κυρίως καπνός,κρασί και μεταξωτά. Αντίθετα με το χωριό, το κάστρο δεν είχε ιδιαίτερη σημασία το 17ο αι.,και μόνο στην περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, χάρη στο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, διαδραμάτισε ξανά σημαντικό ρόλο. Το 1825 το κάστρο είχε αρχίσει να ερημώνει γεγονός, που ανάγκασε τον Θ.Κολοκοτρώνη το 1826 να το επισκευάσει για να χρησιμεύσει ως καταφύγιο του άμαχου πλυθησμού και ορμητήριο κατά του Ιμπραήμ.Ο Κολοκοτρώνης έχτισε το σπίτι του στις ρίζες του λόφου,ακριβώς κάτω από το κάστρο.

Μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, η Καρύταινα υπήρξε πρωτεύουσα του τοπικού δήμου της περιοχής, του Δήμου Γόρτυνος,ο οποίος λειτούργησε αρχικά στο διάστημα 1835-1912. Το 1912 ο δήμος καταργήθηκε και η Καρύταινα έγινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας.

 Το 1999 με την εφαρμογή του προγράμματος Καποδίστριας, επανασυστάθηκε ο δήμος Γόρτυνος με έδρα του πάλι την Καρύταινα. Ο δήμος καταργήθηκε για δεύτερη φορά το 2011 με το πρόγραμμα Καλλικράτης και αποτέλεσε μέρος του Δήμου Μεγαλόπολης

Τα κτιίρια της εποχής ήταν μακροσκελή(μακρινάρια) με προσανατολισμό που αποφάσιζε ο ιδιοκτήτης μαζί με τον πρωτομάστορα,τα περισσότερα όμως προσανατόλιζαν την μεγάλη πλευρά τους προς τον ήλιο και τον δρόμο.Από μακριά φαίνονται πως είναι αρκετά μεγάλης κλίμακας,με την όψη τους που βρίσκεται προς τον δρόμο να αντιστοιχεί σε τρία πατώματα,ενώ η πίσω δεν υψώνεται και πολύ από το έδαφος.Οι πόρτες και τα παράθυρα είναι ξύλινα,καφασωτά,με πελεκητά αγκωνάρια,ζυγισμένα με ακρίβεια από ντόπιους μαστόρες.

Οι χώροι οι οποίοι συναντώνται είναι τρείς.Η είσοδος οδηγεί σε έναν μικρό διάδρομο,αριστέρα βρισκόταν το "χειμωνιάτικο" δωμάτιο,που υπήρχε το τζάκι του σπιτιού.Δεξιά βρίσκοταν η σάλα και εμπρός η κάμαρη.Η επένδυση του πατώματος ήταν ξύλινη,αλλά σε κάποιες περιπτώσεις το "χειμωνιάτικο" δωμάτιο ήταν με χώμα και αργότερα με τσιμέντο.Οι διαχωριστικοί τοίχοι ήταν ξύλινοι και αρκετά λεπτοί.Τα αρχοντικά σπίτια δεν είχαν μεγάλες διαφορές στην κάτοψη και στη διαμόρφωση τους.Μερικά είχαν κλεισμένη την αυλή τους με μια ψηλή μάντρα,από την οποία πέρναγες από τη μεγάλη αυλόπορτα που κλείδωνε με αμπάρα και "γύφτικη" κλειδαριά.Σε κάποια μεριά της αυλής ήταν το κοτέτσι και ο φούρνος.Ο φωτισμός γινόταν με λυχνάρια (φουστανελλάς) που έκαιγε με λάδι.το οποίο την ώρα ανάπαυσης κρεμόταν στο εσωτερικό του τζακιού.Τα σπίτια της εποχής ήταν απλά,ικανοποιούσαν τις απλές ανάγκες των ανθρώπων που είχαν ως μέλημα τους την επιβίωση τους.