Συμπεράσματα

Τα Άνω Δολιανά είναι ένα χωριό με ιδιαίτερο χαρακτήρα. Στη διαμόρφωσή του συνέβαλαν ποικίλοι παράγοντες, από την πρώτη κιόλας κατοίκηση του χωριού. Οι πρώτοι κάτοικοι ήρθαν από το ομώνυμο χωριό της Ηπείρου, τα Δολιανά, στις αρχές του 19^ου αι.

Η ανάπτυξη του οικισμού οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα λατομεία, που βρίσκονται δυτικά του χωριού. Από τη μια πλευρά, η εξόρυξη μαρμάρου προσέφερε εργασία στους κατοίκους γεγονός το οποίο οδήγησε στην εγκατάσταση και στη διαμόρφωση του πρώτου πυρήνα του οικισμού, κοντά στα λατομεία. Από την άλλη,  επηρέασε καθοριστικά τον τρόπο κατασκευής των περισσότερων κτισμάτων, προσδίδοντας έτσι ένα ενιαίο ύφος στον οικισμό.

Στην μετέπειτα εξέλιξη του οικισμού σημαντικό ρόλο έχουν η θέση και η τοπογραφία. Τα Άνω Δολιανά, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, βρίσκονται στην πλαγιά του Πάρνωνα σε αρκετά μεγάλο υψόμετρο και χαρακτηρίζονται από πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Το τελευταίο έδωσε τη δυνατότητα στους κατοίκους να αξιοποιήσουν τον κορμό των δέντρων καθιστώντας το ξύλο ένα από τα βασικά δομικά υλικά του οικισμού. 

Το κλίμα της περιοχής, που χαρακτηρίζεται από  ψυχρούς  χειμώνες μετέβαλε την επαγγελματική ενασχόληση των κατοίκων. Αυτοί αναγκάστηκαν να μεταφέρουν την εκτροφή των ζώων σε ένα δευτερεύοντα  οικισμό σε χαμηλότερο υψόμετρο, τα Κάτω Δολιανά. Έτσι, ακολούθησε η μεταστροφή της κύριας ασχολίας των κατοίκων από την κτηνοτροφία στην καλλιέργεια και σταδιακά τα Άνω Δολιανά έχασαν τον ρόλο τους ως βασικός οικισμός.  Αποτέλεσμα αυτής της εγκατάλειψης ήταν η διατήρηση του χαρακτήρα του οικισμού σε μεγάλο βαθμό αναλλοίωτου.

Η ενασχόληση των κατοίκων με την κτηνοτροφία επηρέασε σημαντικά τη λειτουργική διάρθρωση των κτιρίων. Συγκεκριμένα, τα περισσότερα από αυτά αποτελούνται από δύο ορόφους, το κατώι και το ανώι. Το πρώτο συνήθως χρησιμοποιούνταν για τη φύλαξη των ζώων ή ως αποθήκη τροφίμων, ενώ στο δεύτερο βρισκόταν η κύρια κατοικία. Ανάλογα με την κλίση του εδάφους και την υψομετρική διαφορά των δρόμων που περιβάλλουν το κτίριο, ο αριθμός των ορόφων του ποικίλει.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια αναζωογόνησης  και ανάδειξης  του οικισμού σε διάφορους τομείς.  Πρώτον, αναδιαμορφώνονται παλαιά κτίρια και κατασκευάζονται νέα που προορίζονται για πολιτιστική και εμπορική χρήση και καθιστούν το χωριό πόλο έλξης πολλών τουριστών κατά τους χειμερινούς μήνες. Επιπλέον, παράγονται τοπικά προϊόντα με βάση το κάστανο και προωθούνται μέσω της Γιορτής του Κάστανου, η οποία συμβάλλει με τη σειρά της στον τουρισμό του χωριού. Δεν είναι τυχαίο που η παραγωγή έχει ως βασικό υλικό το κάστανο αφού αυτό βρίσκεται σε αφθονία στο φυσικό περιβάλλον. Επομένως, η κύρια επαγγελματική ενασχόληση των κατοίκων είναι άμεσα συνδεδεμένη με  τον τόπο και τις δυναμικές του.

Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ότι η ίδια η θέση που συνέβαλε στην ανάπτυξη των Άνω Δολιανών, είναι η ίδια που, σε συνδυασμό με το κλίμα, οδηγεί τους μόνιμους κατοίκους του οικισμού στην εύρεση ενός νέου τόπου κατοίκησης  για τον χειμώνα. Ωστόσο, την καλοκαιρινή περίοδο, στους ελάχιστους μόνιμους κατοίκους προστίθενται οι παραπάνω γεμίζοντας  το χωριό με ζωή.