Τοπόσημα

ΟΙΚΗΜΑ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ

Βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού. Κτίστηκε μετά το θάνατο του Σπύρου Ξεινού (1865) με χρήματα της κληροδοσίας του πατέρα του και αποτέλεσε το οίκημα των δασκάλων των δύο σχολείων του χωριού. Σήμερα, έχει ανακατασκευαστεί πλήρως από το σύλλογο Γαναδιωτών «Οι Άγιοι Ταξιάρχαι» και φιλοξενεί το καφενείο του χωριού.

ΑΣΥΛΟ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ (ΑΜΕΛΙΚΟ)

Κτίστηκε μετά το θάνατο του Σπύρου Ξεινού (1865) με χρήματα της κληροδοσίας του πατέρα του και κάλυπτε τις ανάγκες φιλοξενίας των ξένων που επισκέπτονταν το χωριό. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της πλατείας και σήμερα στεγάζει τις ανάγκες του Κοινοτικού Γραφείου.

ΣΧΟΛΑΡΧΕΙΟ

Ιδρύθηκε το 1878 ως οκτατάξιο δημοτικό σχολείο και αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε ολόκληρη την Ήπειρο. Κτίστηκε με χρήματα του Σπύρου Ξεινού (γιό του μεγάλου ευεργέτη Νίκου Ξεινού), για αυτό και πήρε την ονομασία «Σπυρειδώνειος Σχολή». Ο Σπύρος Ξεινός ανέλαβε επίσης να πληρώνει όλους τους διδάσκοντες του σχολείου όπως και του παρθεναγωγείου.

Στη σχολή φοιτούσαν μαθητές από διάφορα χωριά της περιφέρειας. Η εκπαίδευση ήταν για όλους τους μαθητές δωρεάν. Επιπλέον, τα βιβλία και η γραφική ύλη παρεχόταν στους μαθητές δωρεάν.

Πρόκειται για ένα διώροφο κτίριο, το οποίο διαθέτει δύο μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας, μια σε κάθε όροφο, τρεις μικρότερες αίθουσες στο δεύτερο όροφο καθώς και ένα γραφείο για τους δασκάλους το οποίο λειτουργούσε και σαν βιβλιοθήκη. Στον προαύλιο χώρο του, υπήρχε κήπος με λουλούδια που περιποιούνταν οι μαθητές όπως και υπαίθριο γυμναστήριο.

Το Σχολαρχείο λειτουργούσε μέχρι το 1926 όποτε η κυβέρνηση αποφάσισε να σταματήσει την λειτουργία του.

ΠΑΡΘΕΝΑΓΩΓΕΙΟ

Περιλάμβανε τετρατάξιο δημοτικό σχολείο καθώς και σχολή υφαντουργίας και ραπτικής. Με το πέρας των σπουδών τους στο παρθεναγωγείο, οι μαθήτριες συνέχιζαν την εκπαίδευσή τους στο Σχολαρχείο. Είναι ένα διώροφο κτήριο με πατάρι, στο ισόγειο του οποίο γίνονταν τα μαθήματα και η σίτιση των μαθητριών, ενώ το πατάρι αποτελούσε τον χώρο διαμονής τους.  Η λειτουργία του τερματίστηκε το 1914, λόγω της παρακράτησης των τόκων των καταθέσεων του ιδρύματος που το διαχειριζόταν από την Εθνική Τράπεζα. Μεταγενέστερα, αποβλέποντας στην επαναλειτουργία του, το πατάρι αντικαταστάθηκε από μια ελαφριά μεταλλική κατασκευή. Ωστόσο, το κτήριο δεν χρησιμοποιήθηκε έκτοτε.

Το παρθεναγωγείο βρίσκεται στη θέση της νέας Εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η οποία άρχισε να κτίζεται εκεί το 1845 κατ’ εντολή του Νίκου Ξεινού, στη θέση της παλιάς ετοιμόρροπης εκκλησίας. Η ύπαρξη εκεί μεγάλου παλαιού πλατάνου, της ίδιας ηλικίας με τον πλάτανο της εκκλησίας των Αγίων Ταξιάρχων, επιβεβαιώνει πως πράγματι εκεί υπήρχε παλαιότερα εκκλησία. Μετά το 1846 που πέθανε ο Νίκος Ξεινός, οι χωριανοί προτίμησαν, ύστερα από αντιγνωμίες, να διακοπεί η κατασκευή της εκκλησίας εκεί και έτσι το 1888 κτίστηκε το παρθεναγωγείο στην βάση της νέας εκκλησίας.

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ

Βρίσκεται στην πλατεία του χωριού και είναι η κεντρική εκκλησία του. Κτίστηκε με χρήματα της κληροδοσίας Νίκου Ξεινού το 1870 (γραμμένο σε αγκωνάρι του ανατολικού τοίχου της). Προϋπήρχε εδώ το 1840 τουλάχιστον, μικρή ομώνυμη εκκλησία η οποία πιθανώς είχε κτιστεί μετά την ερήμωση της Σιουπόστιανης (1670), αφού δίπλα της είχε τον σωζώμενο και σήμερα μεγάλο πλάτανο, ίσως ηλικίας 300 ετών, και τον πολύ παλαιότερο φράξο (κόπηκε το 1985). Είναι μια τρίκλητη βασιλική μνημειακών διαστάσεων του 19ου αιώνα με χαγιάτι στη νότια πλευρά και στον περίβολό της υπάρχει ένα τριώροφο πυργοειδές κωδωνοστάσιο. Στο εσωτερικό της υπάρχει ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο, ένας ξυλόγλυπτος πολυέλαιος και αρκετές παλιές εικόνες μάλλον από την προγενέστερη εκκλησία. Σήμερα η εκκλησία, λειτουργεί μόνο στις μεγάλες εορτές.

ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΞΕΙΝΟΥ

Το αρχοντικό σπίτι άνηκε στον μεγάλο ευεργέτη του χωριού Νικόλαο Ι. Ξεινό (1785-1846) που από το 1815 εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι όπου και απέκτησε μεγάλο οινοπωλείο ενώ παράλληλα διατήρησε δεσμούς με το Γανναδιό. Το 1877 το σπίτι πυρπολήθηκε από ληστές και το 1882 κτίστηκε το σημερινό. Έπειτα κατοίκησε σε αυτό ο Χρήστος Ξεινός (μάλλον 1850-1880), γιός του Βαγγέλη Ξεινού (1810-1894) ο οποίος για πολλά χρόνια βρισκόταν στο εξωτερικό.

Το κτήριο ξεχωρίζει τόσο με το μέγεθος του, αφού είναι από το λίγα τριώροφα κτήρια του οικισμού, όσο και από τον ιδιαίτερα έντονο οχυρωματικό του χαρακτήρα. Της κύριας εισόδου του αρχοντικού, προηγείται ψηλή περίφραξη. Από το ισόγειο απουσιάζουν τα ανοίγματα, ενώ η κυρίως κατοικία βρίσκεται στους άνωθεν ορόφους. Στις όψεις του κτηρίου βρίσκουμε πολεμίστρες από τις οποίες οι ιδιοκτήτες, σε περίοδο πολιορκίας του σπιτιού από ληστές, έριχναν καυτό λάδι ή έβγαζαν την κάννη από τα όπλα τους.