Τοιχοποιία - Είδη λιθοδομών

Στις τοιχοποιίες της Καππαριάς  συναντάμε κυρίως, ως βασικό λειτουργικό, δομικό και φυσικό στοιχείο, ντόπιους σχιστόλιθους  πλακοειδούς μορφής με συνδετικό υλικό τη λάσπη.

Στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική τοιχοποιία υπάρχει ομοιογένεια . Η πέτρα χρησιμοποιείται με συνδετικό υλικό κονίαμα από κοκκινόχωμα ( επίχρισμα με ασβεστοκονίαμα). Οι λιθοδομές που συναντάμε στις κατοικίες της Καππαριάς διακρίνονται σε μείγμα φυσικών λίθων με ξηρό υλικό (χωρίς κονίαμα)  οι οποίες λέγονται ξερολιθιές, και μείγμα φυσικών λίθων με κονίαμα (ασβεστοκονίαμα με εγχάρακτες μακρόστενες λωρίδες). Τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν οι λίθοι είναι τα εξής : α) μεγάλες πλάκες σχιστόλιθου με φαγωμένη γωνία, β) μικρότερες πλάκες με λιγότερο προσεγμένη γωνία, γ) διαμπερείς λίθοι οι οποίοι εκτείνονται σε όλο το πάχος του τοίχου. Αξίζει να αναφερθεί ότι συνήθως υπάρχει κενό μεταξύ του εδάφους και του εξωτερικού τοίχου της κατοικίας, ώστε να προφυλάσσεται την υγρασία.

Το ασβεστοκονίαμα προσδίδει ένα λευκό χρώμα στους στοίχους . Το υλικό αυτό εξυπηρετεί την απολύμανση, την αντανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας και την αποφυγή υπερθέρμανσης, την ανθεκτικότητα σε καιρικές επιδράσεις και την επίτευξη ομοιόμορφης αισθητικής στον οικισμό. Το ασβέστωμα ή γαλάκτωμα χρησιμοποιείται για χτίσιμο, σοβάτισμα, κάλυψη των ρωγμών και διακόσμηση.

Σαρδέλωμα

Σε πολλές κατοικίες του οικισμού εφαρμόζεται το «σαρδελωτό» επίχρισμα, δηλαδή επίχρισμα με οριζόντιες νευρώσεις που δημιουργούνται με το χέρι του τεχνίτη, και ενισχύουν την κατασκευή λειτουργώντας ως οπλισμός. Κύριος σκοπός αυτού του επιχρίσματος ήταν η επίτευξη υδατοαπωθητικότητας και η απόκρυψη των κακοτεχνιών και των μικρών λίθων στις τοιχοποιίες.  Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι οι οριζόντιες ραβδώσεις αποτρέπουν την θάμβωση από την πρόσπτωση του ηλίου στους λευκούς τοίχους το καλοκαίρι.

Απότμηση

Χαρακτηριστικό στοιχείο της κατοικίας αποτελεί η λοξή απότμηση της γωνίας του κτιρίου με λαξευτούς γωνιόλιθους προς το δημόσιο χώρο. Στην κορυφή της απότμησης, όπου ξεκινά πλέον η συνάντηση  των δύο τοίχων της κατοικίας σε ορθή γωνία, τοποθετείται καλής ποιότητας λίθος με εξαιρετική λάξευση, ώστε να συγκρατεί την ανωδομή. Ο σκοπός που εξυπηρετεί είναι ή διεύρυνση του ανοίγματος των στενών δρόμων του οικισμού.

Φτέρωμα

Στα περισσότερα κτίσματα της Καππαριάς παρατηρούνται στις όψεις λίθινες προεξοχές με μορφή γείσου, που προσφέρουν προστασία από τα νερά της βροχής. Οι προεξοχές αυτές δομούνται από σειρές σχιστόλιθων, τοποθετημένων ο ένας δίπλα στον άλλο, και πακτωμένων στο πάχος του τοίχου. Τα στοιχεία αυτά ονομάζονται φτερώματα και διατρέχουν περιμετρικά τα κτήρια στο σημείο έναρξης του δώματος, και ενίοτε πάνω από τα ανοίγματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρούνται διπλές σειρές φτερωμάτων.

Τρυπόξυλα

Σε πολλές τοιχοποιίες της Καππαριάς παρατηρούνται μικρών διαστάσεων τετράγωνα ανοίγματα, τοποθετημένα σε σειρά. Αυτά αποτελούσαν μέρος της σκαλωσιά της εποχής  του χωριού. Ήταν κατασκευή από ξύλινα στοιχεία, τα τρυπόξυλα,  τα οποία τοποθετούνται στο εσωτερικό των ανοιγμάτων αυτών, και προεξείχαν σε όλο το μήκος του τοίχου, για την στήριξη και την ενίσχυσή του. Λειτουργούσαν ως ενισχυτικά στοιχεία λιθοδομής,  άλλοτε εμφανή και άλλοτε καλύπτονταν από μια στρώση στην εξωτερική παρειά του τοίχου, ενώ στην εσωτερική παρειά ήταν είτε εμφανή είτε καλύπτονταν από επίχρισμα. Συναντώνται στο ύψος του πατώματος, του πρεκιού και της ποδιάς των παραθύρων ή της πόρτας καθώς και στη στέγη.

Ανακουφιστικά τρίγωνα και τόξα

Τα ανακουφιστικά τρίγωνα απαντώνται συνήθως στην εσωτερική πλευρά των τοίχων, και δομούνται από λίθους οι οποίοι με σταδιακή επεξοχή γεφυρώνουν κάποιο άνοιγμα, δημιουργώντας σχήμα τριγώνου πάνω από αυτό. Bρίσκονται πάνω από τον οριζόντιο ογκόλιθο του υπέρθυρου με σκοπό να διοχετεύονται δεξιά και αριστερά οι πιέσεις του υπεράνω τοίχου ανακουφίζοντας από το υπερβολικό βάρος το υπέρθυρο. Τα ανακουφιστικά τόξα είναι αψιδώματα από ακτινωτά τοποθετημένους σχιστόλιθους και έχουν τον ίδιο ρόλο με τα ανακουφιστικά τρίγωνα. Αναλυτικότερα, τοποθετούνται πάνω από τα ανοίγματα του εσωτερικού τοίχου (παράθυρα, ντουλάπια, κλπ.) και φέρουν μέρος ανωδομής βελτιώνοντας τη στατικότητα του κτιρίου.

Διακοσμητικά τρίγωνα

Τα στοιχεία αυτά συναντώνται κυρίως σε περιστεριώνες και χρησιμοποιούνται ως γεωμετρικά σχήματα έτσι ώστε να θυμίζουν  «κέντημα σε λευκό καμβά».  Δίνεται βάση στη σωστή αναλογία κενών και πλήρων για ένα αισθητικό αποτέλεσμα.