Το δομημένο περιβάλλον παρουσιάζεται με διαφορετική ένταση και μορφή, ανάλογα με τα οικονομικά, κοινωνικά και ιστορικά δεδομένα της εποχής. Στο Κάτω Κυπαρίσσι, τα δεδομένα αυτά συγκρότησαν ένα οικιστικό σύνολο σεβόμενο τη φύση και ενταγμένο σε αυτήν.
Συγκεκριμένα, στον πυρήνα του οικισμού παρατηρείται ένας πυκνοδομημένος ιστός κτιρίων. Τα πλείστα έχουν οπτική το ένα με το άλλο και εκτονώνονται σε αυλές και ελεύθερους χώρους, όπως πλατώματα. Η εναλλαγή του κτιριακού ύψους είναι ομαλή, καθώς τα περισσότερα κτίρια δεν ξεπερνούν τους δύο ορόφους. Ένα δίκτυο από στενά σοκάκια στο κέντρο της περιοχής δημιουργεί έντονα όρια με τους δρόμους και προκαλεί διάφορες όψεις και αισθητικές.
Στα νοτιοδυτικά, ο ιστός αραιώνει και οι κατοικίες είναι τοποθετημένες διάσπαρτα στον χώρο, με μεγαλύτερες εκτάσεις ελευθέρων χώρων. Σε αυτό το σημείο του Κάτω Κυπαρισσιού, οι άνθρωποι έχουν τα χωράφια τους, συνήθως με ελιές και χαρουπιές. Οι κατοικίες και εδώ συνεχίζουν να μην ξεπερνούν τους τρεις ορόφους. Τα σοκάκια στο σημείο αυτό μειώνονται και επικρατεί ο κύριος δρόμος.
Οι όγκοι είναι πρισματικοί και κυριαρχούν τρεις τύποι, ορθογώνιοι, τύπου Γ και ακανόνιστου σχήματος. Οι αναλογίες των επιμέρους στοιχείων των όψεων (ανοίγματα, κ.α.) και τα υλικά που χρησιμοποιούνται (ξύλο, πέτρα, ασβέστης, κλπ) δίνουν ένα κοινό ρυθμό στο σύνολο.