Καλντέρα

Η δημιουργία της Καλντέρας

      Όταν κατά την έκρηξη ενός ηφαιστείου , αδειάζει ο υποκείμενος μαγματικός θάλαμος ο οποίος βρίσκεται σε μικρό βάθος τότε το ηφαιστειακό οικοδόμημα μπορεί να καταρρεύση μέσα στο κενό που δημιουργήθηκε. Έτσι σχηματίζεται ένα βύθισμα με απότομα τοιχώματα που ονομάζεται καλντέρα. Η ονομασία αυτή προέρχεται απο την ισπανική λέξη caldera που σημαίνει καζάνι. Η διάμετρος της κυμαίνεται απο 1-100 km. Οι καλντέρες διαφέρουν απο τους κρατήρες οι οποίοι είναι μικρότεροι και δημιουργούνται από την διάβρωση του κεντρικού ηφαιστειακού πόρου λόγω της έκρηξης. Οι καλντέρες που προκύπτουν από εκρήξεις όξινου ηφαιστειακού υλικού περιβάλλονται συνήθως απο παχιά καλύμματα κίσσηρης, που είναι προϊόντα τεράστιων πυροκλαστικών ροών. Οι καλντέρες μπορούν να διακριθούν σε τρείς ομάδες ανάλογα με την μορφή και τον τρόπο γέννησης τους:

• Οι καλντέρες τύπου Crater-Lake που προέρχονται από την κατάρρευση στωματοηφαιστείων

• Οι  Βασαλτικές καλντέρες που προέρχονται απο την κατάρρευση ασπιδόμορφων ηφαιστείων

• Οι ανυψωμένες καλδέρες

​Η καλντέρα της Σαντορίνης

      Ιδιαίτερο ενδιαφέρον απο ελληνικής πλευράς είναι η καλντέρα της Σαντορίνης. Σχηματίστηκε απο την Μινωική έκρηξη το 1613π.Χ που ήταν από τις μεγαλύτερες Πλινιακές εκρήξης των ιστορικών χρόνων. Η έκρηξη παρήγαγε περίπου 30-40 km^3 ρυοδατικής τέφρας. Ακολούθησε η κατάρρευση του μαγματικού θαλάμου δημιουργώντας έτσι την καλντέρα καθώς και ένα τεράστιο τσουνάμι. Η σημερινή καλντέρα σχηματίστηκε στην θέση μίας προϋπάρχουσας καλντέρας. Έχει διαστάσεις 7x12 km και βάθος περίπου 350 μετρα, ενώ τα τοιχώματα υψώνονται από την επιφάνεια της θάλασσας άλλα 300 μέτρα περίπου σχηματίζονταις απότομες γκριζοκόκκινες και καφετιές πλαγιές που αγκαλιάζουν τα ηφαιστειακά νησιά της Παλαιάς και Νέας Καμένης. Τα δύα αυτά νησάκια σχηματίστηκαν από το 197 π.Χ εώς το 1950 με μεταγεννέστερες εκρήξεις και με εκχύσεις δακιτικών λαβών. Σήμερα έχει 16 km μήκος πράγμα που την κάνει να είναι η μεγαλύτερη καλντέρα της γης.  

      Η καλντέρα της Σαντορίνης είναι μία απο τις πιο πολυφωτογραφημένες περιοχές της γής και αντικείμενο μελέτης πολλών επιστημόνων. Με την ιστορία της να ακροβατεί μεταξύ μύθου και πραγματικότητας , η καλντέρα λεγόταν πως έκρυβε το μυστικό της Χαμένης Ατλαντίδας και εξερευνήθηκε απο τον Κουστώ έναν απο τους σημαντικότερους εξερευνητές και κινηματογραφιστές της εποχής μας. Η ταυτηση της Χαμένης Ατλαντίδας με το μέρος της Σαντορίνης δεν επιβεβαιώθηκε ποτε. Με την τελευταία καταστροφική έκρηξη του νησιού κατάφεραν να ανακάμψουν επιτυχώς και σήμερα μπορεί κάποιος να δει τις παρυφές της Καλντέρας που είναι αριστοτεχνικά στολισμένες με κατάσπρα σπιτάκια που αγκαλιάζουν τις πλαγιές του νησιού. 

Η οικιστική διαμόρφωση της καλντέρας

      Μετά απο τις εκρήξεις και την ηφαιστειακή δραστηριότητα οι κάτοικοι της καλντέρας κατάφεραν να ανακάμψουν και να συγκροτήσουν έναν οικισμό αυτάρκη. Έτσι στις πιο χαμηλές πλαγιές ήταν εγκατεστημένοι οι φούρνοι και πιό πάνω η αγορά. Η μητρόπολη βρίσκεται σε ένα απο τα υψηλότερα σημεία αφού αποτελεί και ένα απο τα κέντρα της Καλντέρας. Προχωρώντας στον χρόνο μεταξυ των φούρνων και της αγοράς παρεμβλήθηκαν οι γύφτικες κατοικίες. Σήμερα τα ίχνη των επιμέρους αυτών περιοχών ακόμη υπάρχουν στις πλαγίες της καλντέρας με κυριότερο αυτό της αγοράς που εξακολουθεί να υπάρχει και ενισχύει οικονομικά την περιοχή. Βέβαια τα ξενοδοχεία και οι καφετέριες έχουν κάνει έντονη την παρουσία τους μεταβάλλοντας κατά πολύ τον χαρακτήρα της περιοχής. Η εκμετάλλευση της από πολλούς οφείλεται στην ομορφία της και στην ιδιαιτερότητα της που την κάνουν έναν από τους πιό ενδιαφέροντες προορισμούς παγκοσμίως. Έτσι αυτό που βλέπουμε κυρίως στην Καλντέρα της Σαντορίνης είναι κτήρια για εστίαση -αναψυχή και τουρισμό με λίγα στοιχεία που αποδεικνύουν την προηγούμενη οικιστική της συγκρότηση.