Βαθμός Αλλοίωσης

Κάθε παραδοσιακός οικισμός αποτελεί ένα οργανικό σύνολο, το οποίο διέπεται από συγκεκριμένες συνθετικές αρχές. Αυτές οι αρχές αφορούν τη δομή, τη μορφή και την ενότητα του ύφους του συνόλου του οικισμού. Δημιουργείται, δηλαδή, ένας τοπικός χαρακτήρας, δίδοντας στον οικισμό τη δική του ιδιαίτερη, ομοιόμορφη και συνεκτική εικόνα, η οποία είναι απόλυτα εναρμονισμένη με το φυσικό περιβάλλον. Στον οικισμό του Δραπανιά, ο τοπικός χαρακτήρας εκπροσωπείται από ένα σύνολο αυθεντικών παραδοσιακών κτηρίων, στα οποία οι επεμβάσεις είναι αμελητέες ή απουσιάζουν. Τα περισσότερα από αυτά είναι σε κακή κατάσταση και συνεπώς δεν κατοικούνται. Σημειώνεται, βέβαια, ένας μεγάλος αριθμός παραδοσιακών κτηρίων τα οποία έχουν αναπαλαιωθεί και πλέον επαναχρησιμοποιούνται. Εκτός των παραπάνω, βέβαια, οικοδομούνται συνεχώς σύγχρονα κτήρια πλάι στα παλαιότερα. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι ο Δραπανιάς, όπως και κάθε παραδοσιακός οικισμός, είναι ένας μεταβαλλόμενος χώρος ζωής, καθώς η εικόνα του αλλάζει συνεχώς με το πέρασμα του χρόνου. Στο σημείο αυτό, αξίζει να τονίσουμε ότι κάθε είδους επέμβαση ή προσθήκη στον οικισμό μπορεί να θεωρηθεί επιτυχής ή άστοχη. Με άλλα λόγια, τίθεται ένα σοβαρό ζήτημα που απασχολεί τη σύγχρονη αρχιτεκτονική δραστηριότητα, αυτό της ένταξης νέων, σύγχρονων στοιχείων ή κτισμάτων σε έναν παραδοσιακό ιστό.

Κατά την περιήγηση μας στο χωριό του Δραπανιά, φωτογραφήσαμε όλα τα κτίσματα που το συγκροτούν. Στη συνέχεια, επιχειρήσαμε να τα κατηγοριοποιήσουμε με κριτήριο την ένταξη τους στην τοπική αρχιτεκτονική. Κατ'αυτόν τον τρόπο, τα κτίσματα διακρίνονται σε :

-αυθεντικά παραδοσιακά

-παραδοσιακά με επεμβάσεις που δεν αλλοιώνουν την τοπική αρχιτεκτονική

-παραδοσιακά με επεμβάσεις που αλλοιώνουν την τοπική αρχιτεκτονική

-σύγχρονα που δεν αλλοιώνουν την τοπική αρχιτεκτονική

-σύγχρονα που αλλοιώνουν την τοπική αρχιτεκτονική

Στη φωτογραφία όπου απεικονίζονται τα κτήρια 36, 37 και 38,  είναι εμφανείς  τρεις από τις κατηγορίες που αναφέραμε . Το κτήριο 36 είναι ένα αυθεντικό παραδοσιακό, ενώ το κτήριο 38 είναι μεν παραδοσιακό, αλλά έχει υποστεί επεμβάσεις οι οποίες δεν αλλοιώνουν τον αρχικό του χαρακτήρα. Τέλος, ανάμεσα στα δύο προηγούμενα, βρίσκεται το κτήριο 37 το οποίο, λόγω των επεμβάσεων και προσθηκών που έχει υποστεί, δε θυμίζει πλέον παραδοσιακό κτίσμα του οικισμού και συνεπώς αλλοιώνει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του Δραπανιά.

Τα αυθεντικά παραδοσιακά

          Το λεξιλόγιο και το ύφος της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του Δραπανιά ορίζεται, λοιπόν, από τα αυθεντικά παραδοσιακά κτίσματα του οικισμού. Αυτά είναι κατασκευασμένα από φυσικά υλικά του τόπου, εντελώς ανεπεξέργαστα ή με μικρή επεξεργασία. Η πέτρα είναι το κυρίαρχο υλικό, ενώ το ξύλο χρησιμοποιείται σε μικρότερη κλίμακα.

Οι επεμβάσεις στα παραδοσιακά κτίσματα                 

          Όπως προαναφέρθηκε, με το πέρασμα του χρόνου, τα παραδοσιακά κτίσματα επαναχρησιμοποιούνται. Η χρόνια φθορά τους, όμως, απαιτεί συντήρηση και αναπαλαίωση. Για παράδειγμα, ένα λιθόκτιστο κτήριο σοβαντίζεται εξωτερικά με σκοπό την εξυγίανση της λίθινης τοιχοποιίας του. Αυτή η επέμβαση μπορεί να οδηγήσει σε μία τελική μορφή η οποία είτε είναι σύμφυτη με την ντόπια παραδοσιακή αρχιτεκτονική είτε την αλλοιώνει. Μία άλλη μορφή επέμβασης στα παραδοσιακά κτίσματα είναι η αντικατάσταση ορισμένων στοιχείων των κτηρίων. Για παράδειγμα, τα παλιά και φθαρμένα ξύλινα κουφώματα αντικαθίστανται με νέα, περισσότερο εξελιγμένα. Στην προκειμένη περίπτωση, το είδος του έκαστου κουφώματος μπορεί να παραπέμπει στο αντίστοιχο παραδοσιακό και κατ'αυτόν τον τρόπο να εναρμονίζεται με τον τοπικό αρχιτεκτονικό χαρακτήρα. Αυτό, βέβαια, αφορά μόνο τα ξύλινα κουφώματα, καθώς ένα σύγχρονος αλουμινένιος μηχανισμός που ενδέχεται να τοποθετηθεί είναι βέβαιο ότι αλλοιώνει το παραδοσιακό ύφος του κτηρίου.

• επεμβάσεις που δεν αλλοιώνουν το παραδοσιακό ύφος του οικισμού

Ένα παράδειγμα παραδοσιακού κτηρίου το οποίο αναπαλαιώθηκε, χωρίς να χάσει τον παραδοσιακό χαρακτήρα του είναι το κτήριο 107. Όπως παρατηρήσαμε, χρησιμοποιήθηκαν ποικίλα κονιάματα για την εξυγίανση της λίθινης τοιχοποιίας, δίνοντας ένα όμορφο τελικό αποτέλεσμα. Αν και το μεγαλύτερο μέρος των λίθων έχει καλυφθεί, διακρίνονται ακόμα οι γωνιόλιθοι, δίνοντας μία ένδειξη για το είδος της παλιάς τοιχοποιίας του κτηρίου. Επιπλέον, τα παλιά κουφώματα έχουν αντικατασταθεί από νέα, επίσης ξύλινα, τα οποία, αν και βαμμένα με χρώμα, παραπέμπουν στα αντίστοιχα παραδοσιακά.

Όσον αφορά την αντικατάσταση στοιχείων του κτηρίου, ένα παράδειγμα σύγχρονων ξύλινων κουφωμάτων τα οποία εναρμονίζονται με το παραδοσιακό ύφος,  εντοπίζονται στα κτήρια 98 και 99.

Τέλος, στο κτήριο 95, το χρώμα και η ιδιαίτερη επεξεργασία του επιχρίσματος που έχει χρησιμοποιηθεί στην εξωτερική επιφάνεια τείνει σε ένα βαθμό να το εναρμονίσει με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του Δραπανιά.

• επεμβάσεις που αλλοιώνουν το παραδοσιακό ύφος του οικισμού

Εκτός από εύστοχες και αποτελεσματικές επεμβάσεις στα παραδοσιακά κτίσματα, παρατηρήθηκαν και αρκετές οι οποίες αλλοιώνουν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του Δραπανιά. Κάτι τέτοιο μπορεί να περιορίζεται σε μεμονωμένα στοιχεία που έχουν προστεθεί στο κτήριο, όπως είναι τα  πρόχειρα σκίαστρα από ελαφριές κατασκευές ή τα σύγχρονα κουφώματα που αντικαθιστούν τα φθαρμένα παραδοσιακά. Σε άλλες περιπτώσεις, βέβαια, η συνολική εικόνα του κτίσματος, μετά την επέμβαση σε αυτό, αλλοιώνει εντελώς τον παραδοσιακό χαρακτήρα που άλλοτε είχε, όπως συμβαίνει στα κτήρια 80 και 83.

Η ένταξη σύγχρονων κατασκευών στον παραδοσιακό οικισμό

 Όπως ήδη ειπώθηκε, εντοπίσαμε ένα μεγάλο αριθμό σύγχρονων κτηρίων στον οικισμό του Δραπανιά. Ένα μέρος αυτών, όμως, καταφέρνει να μην αλλοιώνει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του οικισμού.

Αξίζει να αναφερθεί ένα παράδειγμα σύγχρονου κτηρίου το οποίο εναρμονίζεται, σε μεγάλο βαθμό, με την τοπική αρχιτεκτονική του οικισμού. Το συγκεκριμένο κτήριο (αριθμός 6 στο χάρτη), είναι λιθόκτιστο με ιδιαίτερα προσεγμένη την κατασκευή της τοιχοποιίας, ώστε να μιμείται με γνήσιο τρόπο την αντίστοιχη παραδοσιακή. Παρ'όλα αυτά, τα κουφώματα δεν παραπέμπουν στα αντίστοιχα παραδοσιακά του οικισμού, αλλά θα μπορούσαμε να πούμε ότι αγγίζουν περισσότερο τη νεοκλασική αρχιτεκτονική, ιδίως η θύρα της εισόδου. Κάτι τέτοιο ισχύει ενδεχομένως και για την τετράρχιτη στέγη του. Σε γενικές γραμμές, όμως, το συγκεκριμένο κτήριο έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μην αλλοιώνει το παραδοσιακή αρχιτεκτονική του οικισμού.

Δίπλα στο κτήριο 48 ,το οποίο είναι αυθεντικό παραδοσιακό, έχει κτισθεί ένα σύγχρονο , το οποίο εναρμονίζεται σχεδόν πλήρως με το πρώτο. Βέβαια, αυτό δεν επιτυγχάνεται μέσω της πιστής μίμησης του γειτνιάζοντος παραδοσιακού κτηρίου, αλλά με την χρήση τόσο παραδοσιακών όσο και σύγχρονων στοιχείων.

Βέβαια, σημειώνονται πολλές περιπτώσεις σύγχρονων κατασκευών οι οποίες αλλοιώνουν το παραδοσιακό ύφος του οικισμού. Αυτό συμβαίνει διότι γίνεται, κυρίως, χρήση σύγχρονων στοιχείων, όπως το σκυρόδεμα και τα μεγάλα ανοίγματα, με αποτέλεσμα τα κτήρια να θυμίζουν περισσότερο αυτά που συναντάμε στις σύγχρονες μεγάλες πόλεις, παρά τα παραδοσιακά του οικισμού. Επιπλέον, ένα άλλο ζήτημα είναι η πολυπλοκότητα που παρουσιάζουν ορισμένα κτήρια, η οποία έρχεται σε αντίθεση με την απλότητα των παραδοσιακών κτισμάτων. Τέλος, ένα σύνηθες φαινόμενο είναι η πέτρινη επένδυση της εξωτερικής επιφάνειας του κτηρίου, με σκοπό ,ενδεχομένως, τη μίμηση της παραδοσιακής πέτρινης τοιχοποιίας. Το τελικό, επίπεδο αποτέλεσμα, βέβαια, δεν παραπέμπει σε καμία περίπτωση στην αδρή λίθινη επιφάνεια των παραδοσιακών κτηρίων.