Γενικά στοιχεία για την ευρύτερη περιοχή

Ο οικισμός του Δραπανιά τοποθετείται στο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, την Κρήτη. Η Κρήτη, σύμφωνα με τις αρχαιολογικές ανασκαφές, κατοικείται από την αρχαιότητα, κατά την οποία μάλιστα είχε αναπτύξει και σπουδαίο πολιτισμό. Η θέση που έχει, στο κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου, ήταν καθοριστική για την πολυτάραχη ιστορία της, που ξεκινάει από τη νεολιθική εποχή και φτάνει ως τις μέρες μας. Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των αιώνων υπήρξε κοιτίδα και σταυροδρόμι πολιτισμών. Γνώρισε επίσης πολλούς κατακτητές, επιδρομές και καταστροφές, αλλά και περιόδους μεγάλης ακμής, που μάλιστα συχνά οφείλονταν και στους κατακτητές της, όπως στην περίπτωση της Ενετοκρατίας, κατά την οποία κατασκευάστηκαν πολλά αξιόλογα και εντυπωσιακά μνημεία (οχυρώσεις, λότζιες, πύργοι πλουσίων φεουδαρχών, πολυτελείς αστικές κατοικίες αξιωματικών, εκκλησίες κ.ά.). Πολλά από τα κατάλοιπα του ιστορικού παρελθόντος του νησιού διατηρούνται έως και σήμερα σε καλή κατάσταση, εναρμονισμένα με την πλούσια τοπική, λαϊκή αρχιτεκτονική παράδοση. Συνυπάρχουν δηλαδή στις πόλεις και στα χωριά στοιχεία από όλες τις ιστορικές περιόδους, φανερώνοντας έτσι τις επιδράσεις των διαφορετικών πολιτισμών, σε καιρούς ειρήνης, αλλά και σε εποχές αγώνων και επαναστάσεων.  Όλα αυτά τα στοιχεία καθόρισαν την κοινωνική και οικονομική δομή της Κρήτης και κατά συνέπεια και την οικιστική της ανάπτυξη, διαμορφώνοντας τελικά την πολιτιστική της φυσιογνωμία, όπως παρατηρείται σήμερα. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι κατάφερε να διατηρήσει μια οικιστική συνέχεια παρ’ όλες τις σχεδόν ολοκληρωτικές καταστροφές και εξοντώσεις του πληθυσμού της, που έχει υποστεί  από την εποχή της καταστροφής της Κνωσού, το 1400 π.Χ. μέχρι σήμερα.

Η Κρήτη σήμερα αποτελείται από 1481 οικισμούς σε τέσσερις νομούς, με 502.165 κατοίκους συνολικά. Οι 11 από αυτούς είναι δήμοι, ενώ οι υπόλοιποι συγκεντρώνονται σε 569 κοινότητες. Ο μέσος πληθυσμός των κρητικών χωριών ήταν το 1583, 150 κάτοικοι και το 1961, 236 κάτοικοι, χωρίς να αποκλείονται περιπτώσεις πολύ μικρών χωριών με 25-80 μόνο κατοίκους, σε ορισμένες επαρχίες του νησιού. Τα αστικά κέντρα είναι πέντε, όπως έχει προαναφερθεί. Βρίσκονται βόρεια και είχαν από την αρχαιότητα τον έλεγχο του εμπορίου στο Αιγαίο. Είναι το Ηράκλειο ( η σημερινή πρωτεύουσα του νησιού) με 101.634 περίπου κατοίκους, τα Χανιά με 47.338 κατ. (εικ. 66), το Ρέθυμνο με 17.736 κατ., ο Άγιος Νικόλαος με 8.130 κατ. και η Σητεία με 6.659 κατ. Σε αυτά μπορεί να προστεθεί και η Ιεράπετρα, που είναι το μοναδικό αστικό κέντρο στο νότο.

Εκτός από τις μεγάλες πόλεις όμως, η Κρήτη περιλαμβάνει και πολλούς οικισμούς μικρότερης κλίμακας, που μπορεί να είναι είτε μόνιμοι, είτε συχνά και εποχιακοί, τα λεγόμενα δηλαδή μετόχια για κατοίκιση ανάλογα με την αγροτική  περίοδο παραγωγής ή τις ανάγκες των κτηνοτρόφων. Οι περισσότεροι από αυτούς τους οικισμούς, μόνιμους και εποχιακούς, είναι ορεινοί ή ημιορεινοί, σε υψόμετρα κυρίως από 600 μ. έως 700 μ., αλλά και στα 800 μ., σε περιπτώσεις όπως στο οροπέδιο Λασιθίου. Τα μετόχια συναντώνται και σε ακόμα μεγαλύτερα υψόμετρα, συνήθως όταν χρησιμοποιούνται από βοσκούς, για την κτηνοτροφία.

Ο Δραπανιάς αποτελεί, λοιπόν, ένα μόνιμο οικισμό του νομού Χανίων, με πλούσιο φυσικό περιβάλλον και εξαιρετικά δείγματα ενετικής  αρχιτεκτονικής. Στην εργασία που ακολουθεί, γίνεται μια προσπάθεια μελέτης, ανάλυσης, καταγραφής και απεικόνισης του οικισμού, σε πολεοδομικό, οικοδομικό και τυπολογικό επίπεδο.