Υφιστάμενο Νομοθετικό Πλαίσιο

Οι όροι και περιορισμοί δόμησης των οικοπέδων εντός παραδοσιακών οικισμών περιλαμβάνονται στο Π.Δ. 594/1978: «Περί χαρακτηρισμού ως παραδοσιακών οικισμών τινών του Κράτους και καθορισμού των όρων και περιορισμών δόμησης των οικοπέδων αυτών».

Το άρθρο 1 απαριθμεί όσους οικισμούς έχουν χαρακτηρισθεί παραδοσιακοί μέχρι την ημερομηνία έκδοσης του διατάγματος και το άρθρο 2 εξειδικεύει τους όρους δόμησης. Τα επόμενα άρθρα του διατάγματος ρυθμίζουν θέματα που αφορούν στη σύνθεση, στη διάταξη και στα μορφολογικά στοιχεία των κτιρίων, περιορίζουν τις χρήσεις της γης, απαγορεύοντας την εγκατάσταση βιοτεχνικών και βιομηχανικών μονάδων εντός των ορίων των παραδοσιακών οικισμών (άρθρο 4) και προβλέπουν σχετικά με την επισκευή και αποκατάσταση παλαιών κτιρίων, με την αναστήλωση ερειπωμένων κτισμάτων, καθώς και με τις δυνατότητες κατεδαφίσεως των παλαιών κτισμάτων και αφαιρέσεως λειτουργικών ή διακοσμητικών στοιχείων (άρθρα 5 και 6).

Σύμφωνα με το Π.Δ. 594/1978 ο οικισμός είναι χαρακτηρισμένος διατηρητέος. Η προστασία και διατήρηση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και των μνημείων του είναι κατοχυρωμένη θεσμικά. Τα κτίσματα του οικισμού διατηρούν στην πλειοψηφία τους τα ιδιαίτερα μορφολογικά και κατασκευαστικά γνωρίσματα της τεχνοτροπίας των μαστόρων του τόπου, χωρίς σοβαρές αλλοιώσεις στη μορφή τους, όπως επίσης διατηρήθηκαν στο χρόνο, χάρη στη φροντίδα των κατοίκων, οι περισσότερες κρήνες, τα πέτρινα γεφύρια, οι πεζούλες και τα λίθινα μονοπάτια.

Η ανάδειξη και προβολή συνολικά των στοιχείων που συνθέτουν τον οικιστικό ιστό (σπίτια, εκκλησίες, καλντερίμια, κρήνες κτλ.) σε άμεση σχέση και με το φυσικό τους υπόβαθρο, η αποκατάσταση και η συντήρησή τους, καθώς και η απομάκρυνση της επίστρωσης του τσιμέντου στα καλντερίμια σύμφωνα με τα μορφολογικά πρότυπα του οικισμού είναι βασικές ενέργειες που πρέπει να γίνουν για να διατηρήσει ο οικισμός τη μοναδική φυσιογνωμία του και ζωντανή την ιστορική του μνήμη.

Πηγή: Μεταπτυχιακή διατριβή «Αρχιτεκτονική του Τοπίου ιστορικών ορεινών οικισμών. Ο διατηρητέος οικισμός Πεντάλοφος Βοΐου Κοζάνης» (Βούρος Κ.), 2013