Βλάχοι

Το προσωνύμιο «Βλάχοι» δεν δηλώνει έναν και μοναδικό πληθυσμό, καθώς δεν συγκρότησαν ομογενοποιημένο λαό. Αντίθετα η νομαδική ζωή τους προσέφερε διαφορετικές και διάσπαρτες «Βλαχίες» από τον ελληνικό χώρο στις περιοχές της Μακεδονίας, Θεσσαλίας και Ηπείρου έως βόρεια του Δούναβη. Στην ευρύτερη Βαλκανική αυτοαποκαλούνταν «Αρμούνοι» ή «Arminu» με ρίζα το λατινικό Romani, με προσθήκη του -α. Το Βυζάντιο αρχικά λεγόταν Ρωμανία, ως συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, και η περιοχή της Ρουμανίας και βαλκανικής Βλαχία, από το λατινογενές Vlach με την κατάληξη –ος, για τους μη λατινόφωνους πληθυσμούς που ζούσαν νομαδικά από τον 10ο αιώνα.12 Οι θεωρίες για την καταγωγή τους είναι πολλές και ακολουθούνται από πολιτικά και διπλωματικά παρασκήνια. Αναφέρουμε ενδεικτικά το Βλάχικο ζήτημα το οποίο δημιουργήθηκε τον 19ο αιώνα από το ρουμανικό κράτος, που μιλούσε για κοινή γλώσσα και έδινε πλούσιες παροχές σε Βλάχους, όπως ο Απόστολος Μαργαρίτης, ο οποίος έπαιρνε επιχορήγηση 250.000 χρυσά φράγκα για ίδρυση ρουμανικών σχολείων. Το Συρράκο αρνήθηκε, όπως και άλλες κοινότητες Βλάχων, δηλώνοντας τις ελληνικές τους ρίζες. Το ελληνικό κράτος το 1913 αναγνώρισε ρουμανικές κοινότητες και σχολεία με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, ζητώντας τριάντα χρόνια μετά συγγνώμη για την ταλαιπωρία των Ελλήνων Βλάχων. Βλαχόφωνα κεφαλοχώρια στην Ήπειρο είναι το Μέτσοβο, οι Καλαρρύτες, το Μαλακάσι, η Σαμαρίνα, το Συρράκο.13 Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, κάποιες κοινότητες ανήκαν σε βακουφικά ιδρύματα και άλλα απευθείας στη Βαλιδέ Σουλτάνα. Το Συρράκο αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση. Έως το 1880 αποτελούσε κοινότητα μαζί με το Παλιοχώρι, το οποίο καλλιεργούσε τις πεζούλες των Συρρακιωτών.14 Από τον 10ο αιώνα η παρουσία του στην Ήπειρο είναι σημαντική. Πρώτη αναφορά έρχεται από τον Βυζαντινό χρονογράφο Ιωάννη Σκυλίτζη το 976 μ.Χ. που αφορούσε τη δολοφονία του Δαυίδ, γιου του Κόμη Νικολάου, στις Πρέσπες, από «Βλάχους οδίτες». Το 980 μ.Χ. ο Λαρισαίος πρόκριτος Νικολίτσας τίθεται ως «Αρχηγός των Βλάχων της Ελλάδος».