Η δομή του οικισμού

Δεν υπάρχει κάποια αρτηρία η οποία να αποτελεί βάση για τη διαρρύθμιση του χωριού, αλλά όλα αναπτύσσονται ακτινωτά γύρω από την πλατεία που αποτέλεσε την αρχή ολόκληρου αυτού του οικισμού. Παρατηρείται επίσης ότι όσο πιο κοντά βρισκόμαστε στην πλατεία, τόσο πυκνώνουν τα κτήρια. Η βασική οικιστική ενότητα  είναι εκείνη του κέντρου και όσο απομακρυνόμαστε βρίσκουμε νέες μικρότερες υποενότητες με νέα τοπωνύμια να τις χαρακτηρίζουν. Η κάθε γειτονιά είχε μια εκκλησία να τη χαρακτηρίζει και φυσικά υπήρχε και η μεγάλη εκκλησία του χωριού.

 Στην Ικαρία δεν υπήρχε ποτέ πυκνοκατοίκηση. Όπου παρατηρούνται κτήρια πολύ κοντά το ένα στο άλλο, αυτό είναι αποτέλεσμα της παράδοσης των οικογενειών της Ικαρίας, οπού τα παιδιά έχτιζαν το σπίτι τους δίπλα στο πατρικό τους. Έτσι όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε και  στο χάρτη, βλέπουμε αρκετά μικρά πυκνώματα χωρισμένα και απομακρυσμένα μεταξύ τους.

Ο ιδιωτικός χώρος αποτελούσε ίσως τον πιο βασικό παράγοντα του Ικαριώτικου πολιτισμού. Η έλλειψη Δημοσίων κτηρίων το φανερώνει αυτό. Το κάθε σπίτι μπορούσε να παραμείνει αυτόνομο με τη δική του παράγωγη. Ο δημόσιος χώρος περιοριζόταν σε κτίσματα όπως οι εκκλησίες. Η πλατεία της Ακαμάτρας αποτέλεσε μια καινοτομία, μιας και αρχικά δημιουργήθηκε ένας δημόσιος χώρος τυχαία, από μια τυπική ασχολία, οπού ήταν να φέρνουν νερό στα σπίτια τους, και αυτό αργότερα μεταφραστικέ σε έναν από τους πρώτους οργανωμένους δημοσίους χώρους του νησιού.

Όσον αφορά τους δημόσιους χώρους και τη διάρθρωσή τους αναφερθήκαμε εκτενώς παραπάνω σε αυτό τον τομέα. Αναφερόμαστε σε έναν οικισμό ο οποίος δεν συγκρότησε δημόσιο χώρο αλλά συγκροτήθηκε με βάση αυτόν

Όσο για τους ιδιωτικούς ελεύθερους  χώρους του οικισμού, όπως προαναφέρθηκε, η Ακαμάτρα δεν παρουσίασε την ανάγκη της απόκρυψης. Οι αυλές είναι πολλές φορές ανοιχτές αλλά εμφανείς. Εκεί μπορούσαν να υπάρχουν υποκατασκευές για κτηνοτροφία, πεζούλια, μύλοι μέχρι και μικρές αποθήκες (οι οποίες ήταν κυρίως για ξύλα και όχι για απόθεμα, ακλουθώντας τον παραδοσιακό Ικαριώτικο τρόπο ζωής. Δεν φαίνεται να χρησίμευαν σαν ένα μέρος ξεκούρασης αλλά σαν ένα μέρος εργασίας. Οι αυλές αν και ανοιχτές, πολλές φόρες επιτύχαιναν άριστα την απόκρυψη λόγο της θέσης του σπιτιού. Όποτε ακόμα και μια μη οριοθετημένη αυλή μπορούσε να προσφέρει ιδιωτικότιτα στον ιδιοκτήτη. Ακόμα πολλές φόρες τα χωράφια αποτελούσαν επέκταση της αυλής αυτής. Ήταν διαμορφωμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετούν τις καθημερινές ασχολίες των ικαριωτων. Πχ ο φούρνος βρισκόταν κοντά στο σπίτι και η αποθήκη με τα ξύλα επίσης. Οι κατασκευές για τα ζώα ήταν πιο μακριά από την κύρια είσοδο και δεν παρενέβαιναν με τη διαδρομή προς αυτή,  Αυτοί οι χώροι μας δείχνουν μια μικρογραφία της τοπικής καθημερινότητας.