Τοπόσημα

Στην Άνω Βίτσα, τα τοπόσημα είναι στην πλειοψηφία τους εκκλησίες. Συνολικά υπάρχουν τρεις εκκλησίες και ένα παρεκκλήσι. Ως τοπόσημο λειτουργεί και το μουσείο.

 ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Ο ναός του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στην βορειοδυτική πλευρά της Βίτσας, στο δρόμο που οδηγεί προς το Μονοδένδρι. Είναι κτισμένος το 1612, όπως μαρτυρεί η εγχάρακτη επιγραφή «ΕΤΟΣ ΖΡΚ» σε εντοιχισμένη πλάκα στη νότια πλευρά της εγκάρσιας καμάρας. Πρόκειται για σταυρεπίστεγο ναό, του οποίου η κάλυψη επιτυγχάνεται με σχιστόπλακες. Το εσωτερικό φωτίζουν έξι στενά ανοίγματα, σαν σχισμές, στη νότια πλευρά. Η είσοδος γίνεται από το νότο, μέσω μιας μικρής πόρτας κατασκευασμένης από ξύλο βελανιδιάς. Η εσωτερική διακόσμηση έγινε από τον Μιχαήλ, από την περίφημη σχολή ζωγράφων στο Λινοτόπι της Καστοριάς.

Η καστασκευή του ναού έγινε με την δαπάνη όλων των κατοίκων της Βίτσας και ίσως πρέπει να θεωρήσουμε μετόχους και τους κατοίκους του Μονοδενδρίου καθώς έως το 1763 τα δύο χωριά αποτελούσαν ενιαία κοινότητα. Εώς το 1885 ο Άγιος Νικόλαος αποτελούσε ενοριακό ναό της Άνω Βίτσας, ενώ μετέπειτα αντικαταστάθηκε από τον ναό των Ταξιαρχών που βρίσκεται απέναντι.

ΝΑΟΣ ΤΩΝ ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ

Ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, άλλοτε κοιμητηριακός ναός της Άνω Βίτσας, βρίσκεται 20 μέτρα βορειότερα του ναού του Αγίου Νικολάου. Αν και χτίστηκε το 1606, το 1885 «επηυξήθη και εκοσμήθει εκ νέου» σύμφωνα με επιγραφή στην κύρια είσοδο του ναού. Πρόκειται για ναό ρυθμού «Βασιλική Μονόκλιτη». Είναι σταυροεπίστεγος και περιλαμβάνει τον κυρίως ναό, τον νάρθηκα, το γυναικωνίτη τα χαγιάτια και το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Η εσωτερική διακόσμηση είναι έργο λαϊκών ζωγράφων «διά χειρός Αποστόλου Μιλτιάδου και Σωκράτους εκ Κώμης Χιονάδες 1885», ενώ το επιχρυσωμένο άνω μέρος του τέμπλου αποτελεί αντιπροσωπευτικό τύπο τέμπλου στην Ήπειρο των μέσων του 17ου αιώνα.  

Από την ανακατασκευή του, το 1885, λειτουργεί ως ενοριακός ναός της Άνω Βίτσας.

Πάνω από τη νότια θύρα υπάρχει η εξής επιγραφή:

«Ο ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΕΝΔΟΞΩΝ ΑΡΧΑΓΓΕΛΩΝ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΓΑΒΡΙΗΛ Ο ΚΑΤΑ ΤΟ ΖΡΙΕ΄ ΕΤΟΣ ΑΠΟ ΑΔΑΜ ΟΙΚΟΔΟΜΗΘΕΙΣ ΕΠΗΥΞΗΘΗ ΚΑΙ ΕΚΟΣΜΗΘΗ ΕΚ ΝΕΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ ΑΝΩ ΒΗΤΣΗΣ ΕΝ ΕΤΕΙ ΧΙΛΙΟΣΤΩ ΟΚΤΑΚΟΣΙΟΣΤΩ ΠΕΜΠΤΩ (1885) ΜΗΝΙ ΑΥΓΟΥΣΤΩ ΕΠΙΤΡΕΥΟΝΤΟΣ ΔΕ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΘΕΜΕΛΗ. ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ ΚΑΙ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΕΚ ΚΩΜΗΣ ΧΙΟΝΑΔΕΣ»

ΝΑΟΣ ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ

Ο ναός των Αγίων Πάντων είναι κτισμένος στη νότια πλευρά του οικισμού, πάνω σε ύψωμα. Στο πλάτωμα που σχηματίζεται μπροστά από το ναό, είναι κτισμένο το καμπαναριό.

ΜΟΥΣΕΙΟ

Το μουσείο βρίσκεται στη ανατολική πλευρά του οικισμού. Πρόκειται για πέτρινο κτίριο ορθογωνικού σχήματος, το οποίο καλύπτεται από τετράριχτη στέγη. Δυτικά σχηματίζεται πλάτωμα.

[Πηγές - Βιβλιογραφία]

Ταλιάνης Δημήτρης, "Βίτσα/Ζαγόρι", Εκδόσεις Τοπίο, 2004

Πολιτιστικός Σύλλογος Νέων Βίτσας: http://www.vitsa.gr