Γενικά στοιχεία για τον οικισμό

Η Βίτσα είναι ένα από τα χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου, βρίσκεται σε υψόμετρο 950μ (η πλατεία) και απέχει 36 χλμ από την πόλη των Ιωαννίνων. Από την Βίτσα ξεκινά και ένα από τα μονοπάτια που οδηγούν στην περίφημη χαράδρα του Βίκου. Όπως και σχεδόν σε όλα τα χωριά του Ζαγορίου, τα κτίρια είναι λιθόκτιστα και αντιπροσωπευτικά του Ζαγορίσιου τοπίου.

Το χωριό χωρίζεται σε δύο ενότητες, που ονομάζονται μαχαλάδες, την Άνω και Κάτω Βίτσα. Φυσικό διαχωριστικό των δύο ενοτήτων αποτελεί μία βαθιά φυσική κοιλότητα, ο Μπρίνος. Η Άνω Βίτσα αναπτύσσεται αμφιθεατρικά πάνω σε μία απότομη πλαγιά στραμμένη προς στο Νότο, ενώ η Κάτω Βίτσα αναπτύσσεται γραμμικά πάνω σε ήπιο έδαφος που εξελίσσεται σταδιακά σε επίσης απότομη πλαγιά. Στο νοτιοδυτικό άκρο της Κάτω Βίτσας ξεκινά λιθόστρωτο μονοπάτι, η λεγόμενη Σκάλα της Βίτσας, που οδηγεί στο γεφύρι του Μίσιου, στον Βοϊδομάτη ποταμό και σε άλλους οικισμούς του Ζαγορίου.

Ο οικισμός είναι μονοκεντρικός, έχει δηλαδή μοναδικό κέντρο την πλατεία ή αλλιώς μεσοχώρι, που βρίσκεται στην Κάτω Βίτσα. Εκεί συγκεντρώνονται οι βασικές δημόσιες λειτουργίες (κοινοτικό γραφείο, σχολείο, καφενείο). Στην πλατεία, γύρω από τον πλάτανο, λαμβάνουν χώρα πολλά πανηγύρια με σημαντικότερα εκείνο της γιορτής της Παναγίας στις 15 Αυγούστου, αλλά και της γιορτής του τσίπουρου. Γύρω από το κέντρο του οικισμού αναπτύσσονται τεσσερα καλντερίμια, ακολουθώντας το ανάγλυφο του εδάφους, τα οποία διακλαδίζονται και οδηγούν στις κατοικίες και στους χώρους εργασίας. Στα σημεία όπου διασταυρώνονται τα καλντερίμια, δημιουργούνται πλατώματα που οι κάτοικοι χρησιμοποιούν ως χώρους στάσης και συνάντησης.

Η δομή του οικισμού είναι πυκνή με χαρακτήρα αμυντικό. Οι αυλές των σπιτιών, αν και σχετικά μικρής έκτασης, είναι περιστοιχισμένες από ψηλούς μαντρότοιχους μεγάλου πάχους. Οι μαντρότοιχοι λειτουργούσαν για προστασία, αλλα παράλληλα διαμόρφωναν και ένα αυστηρό ορίο μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας ζωής. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αποτελεί η τοιχοποιία που εμφανίζεται ανεπίχριστη. Οι στέγες, συνήθως τετράριχτες,  επικαλύπτονται από σχιστόπλακες που προέρχονται από τοπικά πετρώματα και έχουν χρησιμοποιηθεί χωρίς ιδιαίτερη κατεργασία. Η χρήση του ξύλου, εμφανίζεται κυρίως σε ξυλοδεσιές και στον σκελετό της στέγης και είναι συνήθως ξύλο βελανιδιάς.

Οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων πλέον στρέφονται γύρω από τον αγροτικό τουρισμό και την κτηνοτροφία.

[Πηγές - Βιβλιογραφία]

Ταλιάνης Δημήτρης, "Βίτσα/Ζαγόρι", Εκδόσεις Τοπίο, 2004

Πολιτιστικός Σύλλογος Νέων Βίτσας: http://www.vitsa.gr