Συγκριτικοί Πίνακες Τυπολογιών

Στον οικισμό διακρίνουμε τρεις βασικούς τύπους κατόψεων στις κατοικίες. Τις ορθογωνικές κατόψεις (σχήμα 1) , τις κατόψεις τύπου "Γ" ( σχήμα 2)  αλλά και τις κατόψεις τύπου "Τ" ( σχήμα 3).  Οι κατόψεις αυτές εμφανίζονται σε μονώροφες καθώς και σε διώροφες κατοικίες. 

Οι διώροφες κατοικίες συνήθως αποτελούνται από το κυρίως σπίτι, από τους βοηθητικούς χώρους και από την αυλή. Περιβάλλονται από τον μαντρότοιχο, με την αυλόπορτα να κατέχει δεσπόζουσα θέση. Η αυλή είναι συνήθως πλακοστρωμένη, χωρισμένη με πέτρινα πεζούλια σε διάφορα επίπεδα και χρησιμοποιείται ως κήπος και καθιστικό. Οι βοηθητικοί χώροι είναι κατασκευές όμοιες με το κυρίως σπίτι ώστε στο σύνολο να κυριαρχεί ο όγκος της κατοικίας. Το κυρίως σπίτι αποτελείται από το ισόγειο και από τον ή τους ορόφους. Στο ισόγειο υπάρχουν βοηθητικοί και αποθηκευτικοί χώροι, κελάρια, αλλά και χώροι για τα ζώα. Σε χαμηλότερο επίπεδο από το ισόγειο και προσπελάσιμό από αυτό, βρίσκεται η μπίμτσα η οποία χρησιμοποιούνταν ως κρύπτη αλλά και χώρος αποθήκευσης. Στον όροφο συνήθως βρίσκονται οι κύριοι χώροι διαμονής της οικογένειας αλλά και οι χώροι υποδοχής. Επιπλέον χώρος του ορόφου είναι το μαντζάτο, δωμάτιο το οποίο χρησιμοποιεί η οικογένεια για χώρο ύπνου και διαμονή. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η ύπαρξη τζακιού και της μπασιάς η οποία εξυπηρετούσε στον ύπνο. Άλλοι χώροι είναι ο νωντάς, ένας χώρος υποδοχής που συνήθως έχει τζάκι και η κουζίνα. Η είσοδος στην κατοικία γίνεται είτε με εξωτερική σκάλα κατευθείαν στον όροφο, είτε από την εξωτερική αυλή, στο επίπεδο του ισογείου.  

Οι μονώροφες κατοικίες, είναι τύποι καθαροί και εύκολα αναγνωρίσιμοι με 1 ή 2 δωμάτια "ανώγεια" και με ανάλογα "κατώγεια» και στην μέση την κρεβάτα. Η κρεβάτα διακρίνεται από διαμπερότητα, ενώ τα υπόλοιπα δωμάτια τοποθετούνται εκατέρωθεν αυτής.

Ωστόσο διακρίνουμε και δύο ακόμα τύπους κάτοψης, οι οποίες έχουν προκύψει έπειτα από επεκτάσεις αλλά και προσθήκες στην αρχική κάτοψη, κυρίως τύπου "Γ". Οι κατόψεις αυτές είναι τύπου "Π" (σχήμα 4) και σύνθετες (σχήμα 5).

 

Ταλιάνης Δημήτρης, "Βίτσα/Ζαγόρι", Εκδόσεις Τοπίο, 2004

Σταματοπούλου Χαρούλα, "ΖΑΓΟΡΙ: Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική" , Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα, 1990