Τοπόσημα

Ο παραδοσιακός οικισμός της Μεσσαριάς Άνδρου, διαθέτει κάποια κτίσματα, σημεία αναφοράς για τη περιοχή, που μαρτυρούν το τρόπο ζωής και το χαρακτήρα των κατοίκων της και αρκετά από τα οποία έχουν κηρυχθεί διατηρητέα.

Χαρακτηριστικά αναφέρονται: Τ8 Πύργος Καΐρη-Παρόδου, Τ9 Παρθεναγωγείο,Τ11 Μνημείο,Τ15 Περιστεριώνας, Κ1 Αγία Μαρίνα, Κ3 Άγιος Νικόλαος (πού χτίστηκε το έτος 1734 από τον επίσκοπο γόνο αρχοντικής οικογένειας Καΐρη πάνω σε ερείπια βυζαντινού), Κ4 Άγιος Ανδρέας, Κ5 Ταξιάρχη, Κ6 Παναγία Καμπάνη, Κ7 Άγιος Ελευθέριος, Κ8 Άγιοι Πάντες, Κ10 Άγιος Γεώργιος, Κ11 Παναγία Βουργάρα- Νεκροταφείο (στον  χώρο  αυτό, λεγόμενο το  Αλάι  της  Βουργάρας,  κατά  την  Τουρκοκρατία  γινόταν συνέλευση του λαού και εκλεγόταν ο κοτζάμπασης της Άνδρου), Κ12 Αγία Μαρίνα, Κ13 Άγιος Δημήτριος, Κ14 Άγιος Χαράλαμπος, Κ15 Άγιοι Ανάργυροι, Κ16 Παναγία, Κ17 Άγιος Σπυρίδωνας.

Επίσης, ως σημεία αναφοράς μπορούν να αναφερθούν και οι τρεις στάσεις του ΚΤΕΛ κατά μήκος του οικισμού και τα:  Τ1 ζαχαροπλαστείο και ψητοπωλείο, Τ2 mini market, T3 υδραγωγείο, Τ4 λιοτρίβι, Τ5 χρωματοπωλείο, Τ6 Κοινοτικό Γραφείο, Τ7 ενοικιαζόμενα δωμάτια, Τ10 καφενείο, Τ12 σχολείο, Τ13 Οικία Μαριέτη, Τ14 ζαχαροπλαστείο, Τ16 φούρνος, Τ17 κρήνη Λυγίζου και Κ2 Ευαγγελική εκκλησία Άνδρου.

Κ3: Ο βυζαντινός ναός του Αγ. Νικολάου ξανά κτίσθηκε από Τον επίσκοπο Δ. Καΐρη το 1734. Φαίνεται να βρίσκεται στο επίκεντρο του θρησκευτικού τομέα, πριν απ΄την εποχή του 1204, πράγμα αρκετά σημαντικό για τις βυζαντινές αρχοντικές οικογένειες της εποχής.

Κ5: Ο Ταξιάρχης της Μεσσαριάς (Ναός της Βυζαντινής περιόδου) ξανά κτίσθηκε από τον επίσκοπο Δ. Καΐρη το 1734. Στην δυτική του είσοδο φέρει ένα μαρμάρινο θυρέο με δύο αγγέλους εκατέρωθεν, να κρατούν μετάλλιο στο κέντρο με το δεξί τους ενώ με το αριστερό φέρουν ασπίδα γνωστού Νορμανδικού τύπου. Η αρχιτεκτονική του ναού είναι ο σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο. Αρχικά είχε τρεις εισόδους με τοξωτά προστώα πάνω σε δύο κομψά κολονάκια, που δε σώζονται πια. Τώρα υπάρχει μόνο η δυτική  πόρτα στο νάρθηκα και μια δεύτερη μεσημβρινή , κι αυτή όμως όχι στην πρώτη θέση της. Η βορινή πόρτα είναι κλεισμένη. Πρέπει ακόμη να σημειωθεί , ότι η χαριτωμένη αυτή βυζαντινή σύνθεση του 12ου αιώνα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, όχι μόνο στις γενικές γραμμές της, αλλά και σε όλες τις μορφολογικές και διακοσμητικές της λεπτομέρειες, ακόμη για τις διάφορες εκεί Ιστορικές επιγραφές.

Τ8: Ο μεγάλος τριώροφος πύργος του Καΐρη -Παρόδου στη Μεσσαριά, τον 19αι ανακατασκευάστηκε ως προς τον τρίτο του όροφο για ώστε να αποκτήσει νεοκλασικά χαρακτηριστικά όπως η κεραμοσκεπή του. Ο αρχικός πύργος ήταν πολύ μικρότερος όπου σήμερα αναγνωρίζεται εύκολα το διώροφο τμήμα του στον ανατολικό τοίχο του, μέχρι και κάτω από το τετράγωνο παράθυρο και βόρειο τοίχο και τη διακριτή προσθήκη με τη τοξωτή θύρα. Κάτω δεξιά, λεπτομέρεια με τη τοξωτή ανασυρόμενη με αλυσίδες θύρα σχεδόν κολλητά σχεδόν κολλητά στο μεσαιωνικό τμήμα του πύργου αριστερά της.

Τ9: Κτίσθηκε το 1877, με δωρεά του Νεόφυτου Μ. Καμπάνη και λειτούργησε ως σχολείο μέχρι το 1955. Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει αυτό το κτίριο είναι ότι, είναι από τα λίγα παλιά σχολικά κτίρια, με την κατοικία του δασκάλου ενσωματωμένη στο σχολείο. Καθώς και γιατί είναι φανερές οι απόψεις των Αντριωτών στην εποχή του 1877 για την αρχιτεκτονική των δημόσιων κτιρίων. Με απόκλιση δηλαδή απ΄ την γνωστή μας Κυκλαδίτικη τέχνη και χρησιμοποίηση στοιχείων του Νεοκλασικού ρυθμού . Αυτό, το δίχως άλλο, απομίμηση της τότε σχετικής μόδας στην Αθήνα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Μεσσαριά, μέχρι πριν λίγα χρόνια, διέθετε ένα  μεγάλο  εστιατόριο,  κρεοπωλείο,  ελαιοτριβείο,  σιδηρουργείο, μάντρα οικοδομικών υλικών, τρία συνεργεία αυτοκινήτων, (τώρα έχει απομείνει μόνο το ένα, γιατί ο νόμος επιβάλλει την απομάκρυνσή τους από παραδοσιακούς οικισμούς).