Συμπεράσματα

Ο βράχος της Μονεμβάσιας είναι ένας μικρότοπος ξεχωριστός και ιδιόμορφος, τόσο ως προς το γεωφυσικό του περιβάλλον όσο και την αρχιτεκτονική του μορφή. Ο οικισμός τοποθετείται σε βραχώδες τμήμα γης, με μεγάλη κλίση εδάφους και μικρή γεωγραφική έκταση, ενώ παράλληλα η πρόσβαση, από το χερσαίο τμήμα της Πελοποννήσου, πραγματοποιείτε μόνο με μία στενή γέφυρα. Το κλίμα του παραθαλάσσιου αυτού τόπου είναι θερμό και ξηρό, αλλά με πολλούς ανέμους, λόγω της τοποθέτησής του και του προσανατολισμού του στο ανοιχτό της θάλασσας του Αιγαίου. Επιπλέον, το οχυρωμένο κάστρο της Μονεμβασιάς δημιουργήθηκε στον βράχο ήδη από τον 6ο αιώνα, και προέβλεπε την προφύλαξη των κτισμάτων και των κατοίκων της από εξωτερικούς εισβολής, από στεριά αλλά και από θάλασσα.

Τα γεωφυσικά χαρακτηριστικά του τόπου, καθώς και οι κοινωνικές συνθήκες κατά την περίοδο ανέγερσής του, οδηγούν σε μία ιδιότυπη αρχιτεκτονική μορφή του οικισμού, η διαφύλαξη της οποίας έχει επιδιωχθεί ως σήμερα. Ο οικισμός περιορίζεται μόνο σε ένα τμήμα του βράχου, στο οποίο εμποδίζεται η οπτική επαφή από τη χερσαία είσοδο, αλλά είναι και το σημείο με τη μικρότερη υψομετρική διαφορά. Ο κτιριακός ιστός είναι πολύ πυκνός κάτι που αποσκοπεί στη προστασία από ανθρωπογενής επιθέσεις και κλιματικούς παράγοντες. Λόγω της πληθώρας του υλικού στη περιοχή, αλλά και της ανθεκτικότητας αυτού, ο οικισμός είναι σχεδόν εξολοκλήρου πέτρινος. Χαρακτηριστική για τη περιοχή είναι η έντονη υψομετρική διαφοροποίηση μεταξύ γειτονικών κτισμάτων, που δημιουργεί κάποιες ενδιαφέρουσες αρχιτεκτονικές μορφές. Συχνό φαινόμενο είναι η πρόσβαση από τη βορινή πλευρά του κτιρίου να βρίσκεται σε ψηλότερο επίπεδο από τη νότια, καθώς τα περισσότερα είναι τοποθετημένα κάθετα στις υψομετρικές και με θέαση στη θάλασσα. Τα κτίσματα έχουν ως επί το πλείστον κεραμωτές στέγες αλλά και βατά δώματα τα οποία αξιοποιούνται ως εξωτερικοί χώροι του ίδιου ή γειτονικού κτίσματος. Τα σημεία αυτά, που δημιουργούνται λόγω της έντονης κλίσης του εδάφους, έχουν ανεμπόδιστη θέα. Τέλος στη περιοχή υπάρχουν πολλαπλά διαβατικά περάσματα, που όχι μόνο ενώνουν τις κτιριακές μονάδες, αλλά συντελούν και στην προστασία τμημάτων των στενών δρόμων. Αξιοθαύμαστο είναι το γεγονός, πως αν και ο οικισμός της Μονεμβασιάς ανοίγεται στη θάλασσα, η ορατότητα στο εσωτερικό αυτού είναι σημαντικά περιορισμένη, λόγω της πυκνής της δόμησης, των αρχιτεκτονικών μορφών και της υψομετρικής διαμόρφωσης.

Ο οικισμός χαρακτηρίζεται από έντονη συνέχεια και ομοιογένεια, καθώς έχει επιτευχθεί η διατήρηση των παραδοσιακών αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών παρά το πέρασμα του χρόνου. Ωστόσο παρατηρούνται διαφοροποιήσεις ως προς τη πυκνότητα και τη λειτουργία, ανά τμήματα της περιοχής. Χαρακτηριστικός είναι ο κεντρικός πεζόδρομος από τον οποίο πραγματοποιείται και η είσοδος στον οικισμό ο οποίος έχει σχετικά ευθύγραμμη μορφή και στεγάζει κυρίως εμπορικές και εστίασης χρήσεις. Από αυτόν πηγάζουν πολλά μικρότερου πλάτους και δαιδαλώδη μορφής δρομάκια που οδηγούν στο πιο ήρεμο και οικιστικό τμήμα του τόπου. Επίσης παρατηρείται μία αραίωση του ιστού, καθώς αυτός πλησιάζει τα βορινά και παραθαλάσσια τείχη, αλλά και μία σταδιακή πύκνωση των ασυντήρητων ή και γκρεμισμένων κτισμάτων.

Όπως έχει προαναφερθεί η διατήρηση της αρχιτεκτονικής παράδοσης θεωρείται κρίσιμης σημασίας, για αυτό και έχουν παρθεί μέτρα ώς προς το περιορισμό της ανοικοδόμησης, την συντήρησης και τη διατήρησης των κτιριακών χαρακτηριστικών. Ωστόσο, η διαφοροποίηση ως προς τον κοινωνικό και λειτουργικό χαρακτήρα του τόπου είναι ανεμπόδιστη. Αυτή η περιοχή που κατείχε κρίσιμη σημασίας στο παρελθόν, πλέων φαίνεται ενεργή σχεδόν αποκλειστικά σε τουριστικές περιόδους. Αν και άνθρωποι της περιοχής εξακολουθούν να εργάζονται και σε κάποια παραδοσιακά επαγγέλματα, ο τόπος προσφέρει σχεδόν αποκλειστικά λειτουργίες και εργασίες, εστίασης, εμπορίου και τουρισμού. Πολλά από τα οικήματα έχουν μετατραπεί σε τουριστικές μονάδες, ενώ άλλα λειτουργούν ως παραθεριστικές κατοικίες. Οι μόνιμοι κάτοικοι της Μονεμβάσιας είναι ελάχιστοι,και πολλές από τις κατοικίες έχουν εγκαταλειφθεί. Οι περισσότεροι ντόπιοι είτε την επισκέπτονται μικρά διαστήματα του έτους είτε κατοικούν στο διπλανό λειτουργικά συμπληρωματικό χωριό αυτής, τη Γέφυρα.

Η Μονεμβάσια παραμένει ένας διαχρονικής πολιτισμικής σημασίας παραδοσιακός οικισμός, που αν και ο κοινωνικός του χαρακτήρας έχει αλλοιωθεί, βρίσκουμε αναλαμπές αυτού σε ανθρώπους που διατηρούν παραδοσιακές τους αξίες, εγκάρδια διάθεση και μας μεταφέρουν σε μία άλλη εποχή. Παράλληλα η διατηρητέα αρχιτεκτονική της μορφή, αποτελεί αρχιτεκτονικό πρότυπο, ιστορικό και πολιτιστικό τεκμήριο, τοπικής άλλα και διεθνής σημασίας.