Ιστορικά Στοιχεία

Ο πρώτος οικισμός των Βελανιδιών χτίστηκε περίπου το 1718 στη θέση "Παλιοκαμάρες", όπως μαρτυρούν χαλάσματα κοντά στο ναό του Αγίου Παντελεήμονος, στα πρώην χωράφια, τα κοκκινοπέζουλα όπως τα λέγανε. Ενδείξεις υπάρχουν ωστόσο ότι προϋπήρχε οικιστική δραστηριότητα από τους βυζαντινούς χρόνους.

Η ίδρυση του χωριού στην σημερινή θέση έγινε με την εγκατάσταση Σπετσιωτών φυγάδων μετά τα Ορλωφικά, γύρω στα 1770. Η καταγωγή τους, σε συνδυασμό με την γεωγραφική θέση του οικισμού, συνέβαλλε στην ναυτική κληρονομιά του. Οι Βελανιδιώτες ψαράδες ταξίδευαν σε όλο το Αιγαίο και διέπρεψαν ιδιαίτερα στο ψάρεμα με τις ανεμότρατες.

Κατά μία εκδοχή, σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Χάσλακ, εδώ τοποθετείται η αρχαία πόλη Σίδη, και πιο συγκεκριμένα στο όρμο του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται νοτιοανατολικότερα προς τον Κάβο Μαλέα. Η πολίχνη Σίδη εικάζεται ότι πήρε το όνομά της από την κόρη του Δαναού ή κατ’ άλλους του Ζάρακα, βασιλιά της Καρύστου Ευβοίας που βρήκε καταφύγιο στη περιοχή του Μαλέα κυνηγημένη από τη θεά Ήρα.

Στην περιοχή αποδόθηκε το όνομα “Μικρό Άγιο Όρος” εξαιτίας του πλήθους βυζαντινών ναών που είναι διάσπαρτοι σε όλη την έκταση. Ο Άγιος Παντελεήμονας, ένα μονόχωρο εκκλησάκι με χτιστό τέμπλο ήταν ο κυριότερος ναός των Βελανιδίων μέχρι που χτίστηκε ο ναός της Μυρτιδιώτισσας.

Νοτιοανατολικά του οικισμού, βρίσκεται το Γερμανικό Παρατηρητήριο, κατάλοιπο της γερμανικής κατοχής, η ανέγερση του οποίου συνδέεται με την πολιτική της Γερμανικής στρατιωτικής ηγεσίας για την οχύρωση των παραλίων του Αιγαίου. Η θέση του παρατηρητηρίου είναι στρατηγική, δεδομένου ότι επιτρέπει τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας. Ακόμα, έχει χαρακτηριστεί ως Διατηρητέο Μνημείο της Νεότερης Ιστορίας.

Προφορική Παράδοση

Η πολιτιστική κληρονομιά, και πιο συγκεκριμένα η λαογραφία του χωριού έγκειται στις αφηγήσεις μεταξύ των γενεών.

Η ιστορία της Μαύρης Σπηλιάς ή Μαυροσπηλιάς, ένα σπήλαιο το οποίο βρίσκεται στο βουνό πάνω από τα Βελανίδια και μέσα έχουν ανακαλυφθεί εκτός των άλλων και ανθρώπινα οστά, λέει ότι κάτοικοι του χωριού βρήκαν καταφύγιο εκεί για να κρυφτούν από τους Τούρκους , οι οποίοι τους έβαλαν θειάφι και τους έκαψαν.

Πάνω από το χωριό, γαντζωμένο στον βράχο, βρίσκεται το κατάλευκο Αηγιαννάκη, όπου υπάρχουν ακόμα κατάλοιπα μεσαιωνικών οχυρώσεων. Σύμφωνα με μαρτυρίες, αποτέλεσε καταφύγιο των Βελανιδιωτών στα χρόνια της Πειρατείας.

Ακόμα, κάτοικοι του χωριού μας μίλησαν για την ναυτική κληρονομιά του οικισμού, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία του. Οι πρώτοι κάτοικοι του οικισμού που κατέφθασαν με τα Ορλοφικά βιοπορίζονταν από την ναυτιλία και την αλιεία. Ακόμα και σήμερα, πολλοί από τους κατοίκους της περιοχής στρέφονται προς τη θάλασσα, αν και στην πλειονότητα τους είναι συνταξιούχοι.

Στο χωριό λειτουργεί λαογραφική έκθεση, πρωτοβουλία της Κίνησης Γυναικών Βελανιδιών. Η έκθεση στεγάζεται στο τέως δημοτικό σχολείο του χωριού και εμπλουτίζεται συνεχώς με αντικείμενα τα οποία οι κάτοικοι του χωριού προσφέρουν. Αποτελεί έναν τόπο ενεργούς Λαογραφίας και αποτύπωσης της εκ των ένδον γνώσης, της φυσιογνωμίας και των δρώμενων ενός παραδοσιακού χωριού.

Πηγές:

ΒΕΛΑΝΙΔΙΑ (velanidia-baladis.blogspot.com)

Βελανίδια | Δήμος Μονεμβασίας | Monemvasia | Μονεμβασιά | Μολάοι | Νεάπολη | Ασωπός | Ζάρακας