Κτίριο 60: Πασχάλειος Σχολή

Το κτιριακό συγκρότημα του διδακτηρίου τοποθετείται στο νοτιοδυτικό άκρο του οικισμού, απομονωμένο σχετικά από τον υπόλοιπο οικισμό και υποβαθμισμένο λόγω της έντονης κλίσης του λόφου. Από τη βασική είσοδο του χωριού κατεβαίνει ένα καλντερίμι που περνάει από το συγκρότημα της σχολής και καταλήγει στην πλατεία-κέντρο του χωριού. Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό συγκρότημα που χαρακτηρίζεται για τη  μνημειακότητα και λιτότητα και ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα της περιοχής του Ζαγορίου. Οικοδομήθηκε το 1861, σύμφωνα με επιγραφή από πλινθία που βρίσκεται στο δεξί τμήμα της πρόσοψης του κεντρικού κτιρίου.

Η μορφολογία και η τυπολογία των διδακτηρίων του Ζαγορίου διαφοροποιούνται από το δεύτερο μισό του 19^ου αι. και επηρεάζονται από την αισθητική των ευεργετων τους και του τρόπου διαβίωσης τους στις ευρωπαϊκές χώρες και τη Ρωσία. Η Πασχάλειος σχολή στο Καπέσοβο ακολουθεί το έργο των ντόπιων μαστόρων και τις βασικές προδιαγραφές σχεδιασμού διδακτηρίων εκείνης της εποχής.

Το κεντρικό κτίριο, με τα βοηθητικά του κτίσματα, έχει έκταση 4512,90 τ.μ. Στο ύψος του καλντεριμιού, περιβάλλει το χώρο του οργανωμένου συγκροτήματος ένας πετρόχτιστος περίβολος με την πύλη της εισόδου , τα οποία αναδεικνύουν τον δημόσιο χαρακτήρα ενός μεγαλόπρεπου κτίσματος που απευθύνεται σε όλη την περιοχή του Ζαγορίου.Έχει ανεμπόδιστη θέα προς όλες τις κατευθύνσεις με νοτιανατολικό προσανατολισμό και μεγάλο αριθμό ανοιγμάτων που συμβάλλουν στον κατάλληλο αερισμό και  ηλιασμό που αρμόζει σε ένα εκπαιδευτικό κτίριο.

Ο κυβικός όγκος του κτιρίου επιβάλλει μια άμεση καθαρότητα και λιτότητα με την πρόσοψη να είναι συμμετρική ως προς το κεντρικό άξονα όπου και βρίσκεται η  είσοδος. Η φέρουσα εξωτερική τοιχοποιία από λιθοδομή έχει επιμελημένη επιφάνεια με καλολαυξευμένους γωνιόλιθους. Του ισογείου έχει πάχος 0,80 μ. ενώ στον όροφο 0,70μ. Ακόμη, φέροντες είναι και οι μεσότοιχοι που διαχωρίζουν την κεντρική αίθουσα από τις πλευρικές μικρότερες. Οι μεσότοιχοι εκατέρωθεν της κεντρικής αίθουσας είναι ξυλόπικτη από ακανόνιστους λίθους και λάσπη ενώ το επίχρισμα είναι από ασβεστοκονίαμα, άχυρα και αιγότριχες. Στις όψεις διατρέχουν προεξοχές ορθογωνικών λίθων σε σειρά  έτσι ώστε να ξεχωρίζει το ισόγειο από τον όροφο και στα ύψη των πρεκιών, των ποδιών και των ανοιγμάτων συμπληρώνονται ζώνες από γκρίζους ορθογωνικούς λίθους δημιουργώντας χρωματική αντίθεση. Από όμοιο υλικό είναι και τα ανώφλια των ανοιγμάτων του ισογείου σε αντίθεση με αυτά του ορόφου που είναι ξύλινα (επειδή ο όροφος αρχικά είχε ξύλινα περιθυρώματα) συμπληρωμένα από μια άσπρη πλάκα για προστασία. Πάνω από τα ανοίγματα υπάρχουν ανακουφιστικά τόξα από λίθινους θολίτες. Η στέγη ακολουθεί τον παραδοσιακό τύπο στέγης του οικισμού με γκρι σχιστόπλακα με γείσο από τρείς σειρές επάλληλα τοποθετημένων σχιστόπλακων.Το κτίριο διαρθρώνεται εσωτερικά συμμετρικά με κοινή διάταξη των χώρων σε ισόγειο και όροφο. Αποτελείται από ένα κεντρικό διαμπερή μακρόστενο χώρο εκατέρωθεν του οποίου βρίσκονται πλευρικές μικρότερες αίθουσες

Πηγή: Πασχάλειος Σχολή, ημερολόγιο 2017,Εκδ. Πολιτιστικός σύλλογος Καπεσόβου, σελ.23,24,30.