Eυρύτερη περιοχή

Το Ζαγόρι είναι περιοχή στην οροσειρά της Πίνδου, στην Ηπειρο, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Στην περιοχή υπάρχουν 46 οικισμοι τα αποκαλούμενα Ζαγοροχώρια, τα οποία είναι διάσπαρτα στους πρόποδες της Πίνδου.

Το Ζαγόρι πριν από τον 15ο αιώνα

Σύμφωνα με αρχαιολογικές ανασκαφές η περιοχή του Ζαγορίου κατοικείται από την προϊστορική εποχή. Οι πρώτες όμως γραπτές αναφορές έρχονται τον 13ο αιώνα. Αναφέρεται η ύπαρξη τους το 1204, διότι περιλαμβάνονται στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Άλλες αναφορές ονομάτων χωριών και οικισμών απαντώνται σε αυτοκρατορικά χρυσόβουλα του 14ου αιώνα. Η περιοχή βοήθησε, ώστε να μπορούν να μεγαλώσουν μεγάλο αριθμό ζώων. Γι’αυτό δημιουργούνται ήδη καραβάνια που συμμετέχουν στο εμπόριο που διεξάγεται εδώ και πολλούς αιώνες ήδη µεταξύ της Δαλµατικής Ακτής και της Μαύρης Θάλασσας,  της Θεσσαλονίκης και της Κωνσταντινούπολης. Τα πρώτα σπίτια των οποίων βρίσκουµε ίχνη είναι πιθανώς προγενέστερα του 15^ουαι. Ήταν διασκορπισµένα στο βουνό κοντά σε πηγές, κήπους, αγρούς και βοσκοτόπια. Μετά προκειμένου να προστατέψουν καλύτερα τα αγαθά τους, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται σε χωριά.

Η κοινότητα των Ζαγοροχωρίων κατα την Τουρκοκρατία

Η κοινότητα των Ζαγοραχωρίων (ή το κοινό του Ζαγορίου) δεν αποτελούν και τόσο εξαίρεση στην οργάνωση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Κοινότητες αυτού του τύπου οργανώθηκαν µεταξύ των χωριών της Μακεδονίας, της Χαλκιδικής και των βλαχικων χωριών της Ηπείρου - και όχι μονάχα, στην Ελλαδα- στη σύγχρονη Βουλγαρία, μερικές κωµοπόλεις όπως η Κοπρίβιτσα απολάµβαναν ενός ανάλογου στάτους. Τα πρανόµια που απέκτησαν οι Ζαγορίσιοι το 1430 αφορούσαν αυτονοµία και αυτοδιοίκηση. To 1828 επαναπροσδιορίστηκαν και καταργήθηκαν το 1868.

Οι κάτοικοι του Ζαγορίου απολάμβαναν αυτονοµία και ελεύθερη διοίκηση, λόγω της ιδιαίτερης πίστης και της εθελούσιας και σταθερής υποταγής στην Αυτοκρατορία. Δικαιούνται να ασκούν ελευθέρως τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, να χρησιµοποιούν τις καµπάνες τους, να φτιάχνουν και να επισκευάζουν τις εκκλησίες. Ωστόσο, απαγορευόταν στον Μητροπολίτη των Ιωαννίνων να εµπλέκεται στις διαφορές των κατοίκων του Ζαγορίου χωρίς τη σύµφωνη γνώµη του γενικού προεστού του Ζαγορίου ή vα εισπράττει φόρους κατά τις περιοδείες του που να ξεπερνούν την ομοιβή του.

Η διοίκηση του Ζαγορίου και n εφορµογή των προνοµίων ήταν αρμοδιότητα του γενικού προεστού, του Κοτσάμπαση του Ζαγορίου, που γενικώς ονοµάζονταν Βεκύλης του Ζογορίου. Ο Βεκύλης εκπροσωπεί την Κοινότητα στην Οθωμανική διοίκηση των Ιωαννίνων. Εισπράπει τους φόρους και τους σποδίδει στο τουρκικό ταµείο. Περιβαλλόµενος από το συµβούλιό του, κρίνει όλες τις διαφορές που προκύπτουν στο Ζαγόρι, εξαιρουµένων εκείνων που έκουν ποινικό χαρακτήρα. Εκδίδει διατάγµατα τα οποία μπορεί vα επιβάλλει µε τη φρουρά του. Καταδικάζει κάθε διαφωνούντα µε τις οτιοψόσεις του. Απαγορεύεται σ' έναν Οθωμανό να εισέλθει στο Ζαγόρι. Όλες οι διαταγές της τουρκικής διοίκησης διαβιβάζοντοι στον Βεκύλη. Ο Βεκύλης εκλέγεται κάθε έξι µήνες μεταξύ των αντιπροσώπων κάθε  χωριού μεταξύ των καλύτερων οικογενειών του. Το χωριό Βραδέτο είναι εκείνο που παρείχε τους περισσοτερους Βεκίληδες. 

Το 1820, μετά την εξέγερση του Αλή Πασά, μια Τουρκική δύναμη 1500 ανδρών υπό τον Ισμαηλ Πασά έφτασε στο Ζαγόρι, τμήμα του συνολικού στρατού 20.000, που είχε σταλεί κατά του Αλή Πασά. Ο Αλέξης Νούτσος από το Καπέσοβο, μέλος της Φιλικής Εταιρείας ήταν επικεφαλής της δύναμης που αντιστάθηκε στον Αλή Πασά, αλλά οι δυνάμεις του Σουλτάνου επικράτησαν. Ο Ισμαηλ Πασάς αφαίρεσε όλα σχεδόν τα προνόμια εκτός από το δικαίωμα να διορίζουν τοπικό διοικητή, του οποίου όμως οι εξουσίες ήταν μόνο κατ' όνομα. Το Ζαγόρι απελευθερώθηκε το 1913 κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.

Νεότερη περίοδος

Μετά την ένωση με την Ελλάδα, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η μετανάστευση προς τα Ελληυνικά αστικά κέντρα αποψίλωσε το Ζαγόρι. Το Ζαγόρι έφερε το κύριο βάρος της Ιταλικής επίθεσης στην Ελλάδα το 1940. Η περιοχή επηρεάσθηκε επίσης από τις συγκρούσεις μεταξύ των Γερμανών και των ανταρτών του Ναπολέοντα Ζέρβα κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την περίοδο εκείνη αρκετά χωριά του Ζαγορίου και η μονή Βουτσά, κάηκαν ως Γερμανικά αντίποινα. H περιοχή σχεδόν ερημώθηκε κατά τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο 1946-1949. Από τη δεκαετία του 1980 κρατικές πρωτοβουλίες αποσκοπούσαν να διατηρήσουν τον παραδοσιακό χαρακτήρα των χωριών και το φυσικό τοπίο.