Γενική Εικόνα - Σχέση με το Φυσικό Περιβάλλον

Η Μαγουλίτσα είναι ένα, κατά βάση, πεδινό χωριό, που εκτείνεται γύρω από ένα λόφο. Στο λόφο αυτό οφείλει, άλλωστε, και το ονομά της (Μαγουλίτσα: ο μικρός λόφος). 

ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

Η Μαγουλίτσα είναι ένας οικισμός με πολλά υπόγεια αλλά και υπέργεια ύδατα. Κατά τον 19^ο αι. είχε πολλά τρεχούμενα αλλά και στάσιμα νερά (έλη), τα οποία έκαναν το υπέδαφος υγρό, ώστε να καθίσταται εύκολη η παραγωγή των πλίνθων, αλλά και το μέρος εύφορο. Μετά τα αποστραγγιστικά έργα του 1930 (στα ανατολικά του χωριού υπήρχε μεγάλο έλος που χάθηκε) και την εκτεταμένη χρήση των γεωτρήσεων, ο υδροφόρος ορίζοντας συρρικνώθηκε. Κατά τη δημιουργία του οδικού δικτύου, αποφασίστηκε, τα ποτάμια που υπήρχαν μέσα στο χωριό να υποβαθμιστούν. Έτσι, η ροή των ποταμών διοχετεύτηκε κάτω από το επίπεδο των δρόμων. Η ροή του νερού όμως παραμένει αισθητή, καθώς σε πολλά σημεία του χωριού δημιουργούνται μικρά ρέματα, όπου τα νερά εκβάλλουν με φυσικό ή τεχνητό τρόπο (π.χ. μέσα σε χωράφια), μέσω του ήχου του τρεχούμενου νερού (π.χ. πλατεία), της βλάστησης (π.χ. καλαμιές), αλλά και των εναπομείνοντων τρεχούμενων ποταμών.

Τα ποτάμια της Μαγουλίτσας

1.  Πάμισος ή Μπλιούρης

Στο θεσσαλικό ιδίωμα, η έκφραση ‘έγινε μπλιούρι’ σημαίνει ότι πλημμύρισε, γέμισε με νερό. Ο Πάμισος πηγάζει από τα βουνά της Αργιθέας και βγαίνοντας από την βαθιά στενωπή χαράδρα του Μουζακίου κατευθύνεται προς βορρά και κάνοντας μια ανοικτή στροφή στα δυτικά της Γελάνθης, την οποία περιζώνει, κατευθύνεται προς τη Μαγουλίτσα. Στα βορειοδυτικά του χωριού δέχεται τα νερά του Μέγα-Νέδα. Σε όλο το μήκος της διαδρομής του στην περιοχή της Μαγουλίτσας, η κοίτη του είναι γεμάτη πλατάνια. Ενώνεται με τον Πηνειό στο ύψος της Φαρκαδόνας – Κεραμιδίου.

http://www.gelanthi.gr/article.php?id=14

Νίκος Πολύζος, Τοπωνύμια της Μαγουλίτσας,ανάτυπο από τον Η΄ τόμο του περ. ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, Λάρισα 1985

Το ποτάμι πολύ παλιά ήταν βαθύ και πλωτό. Αυτό φαίνεται από το σιγίλιο του Αντωνίου Δ' (1393), στο οποίο αναφέρονται οι Κομνηνοί Γόμφοι (Ραψίστα - Ραψίστα): «χω­ρίον ή Λαψίστα μετά του εν αυτώ πόρου (πορθμείου) βλ.«Θεσσαλικό Ημερολόγιο» τ. ΙΒ' (1987) 68.

Ο Μπλιούρης έχει συμβολικό-θρησκευτικό χαρακτήρα για το χωριό, αφού κατά το Β’ Π.Π.  που η Μαγουλίτσα βομβαρδιζόταν από τους Ιταλούς, λέγεται πως οι βόμβες κατέληγαν μέσα στο ποτάμι και έτσι προστατεύτηκαν οι κάτοικοι του χωριού.

2. Μέγας-Νέδας 

Το μεγαλύτερο ποτάμι της περιοχής μετά τον Πάμισο -Μπλιούρη, που κυλάει σε κοίτη γεμάτη με κροκάλες, με κατεύθυνση από το Νότο προς το Βορρά. Οι πηγές του είναι στο χωριό Άγιος Ακάκιος. Στην πορεία του συγκεντρώνει τα νερά από τις περιοχές της Ιθώμης, του Πύργου της Ιθώμης και του Καππά, ποτίζοντας τα χωράφια αυτών των χωριών. Περνώντας μέσα από την πλατανόφυτη περιοχή «Μπλούκια», φτάνει στην πεδιάδα της Μαγουλίτσας, κι έξω από τη συνοικία «Νησί» δέχεται τα νερά του Ασπρονέρη-Μαυροματιανού. Στην νοτιοανατολική πλευρά του λόφου, στη συνοικία «Κατεβίσι» δέχεται τα νερά της παλιάς κοίτης του Ασπρονέρη, «της Μάνας στ’ Αλώνια». Περνώντας την τοποθεσία «Λυκαβάρα», δέχεται τα νερά του ποταμού Μιλέα, κι αφού κάνει μεγάλη στροφή προς τα ανατολικά, φτάνει κοντά στην Παναγία του Μπρίπη. Προχωρώντας, φτάνει στους πρόποδες των λόφων «Προσήλιο» ή «Ραχούλες», κι από εκεί στην «Ράμπα», με την τεχνητή γέφυρα, στο στόμιο της οποίας υπάρχει ένα κλειδί για να καθορίζει την πορεία των υδάτων πότε προς την παλιά και πότε προς τη νέα κοίτη του ποταμού. Η νέα κοίτη, που ανοίχτηκε στα 1960, οδηγεί τα νερά του στον Πάμισο – Μπλιούρη. Ο ποταμός οφείλει το όνομά του Μέγας, στο μέγεθός του σε σχέση με τα άλλα ποτάμια της περιοχής, και το όνομα Νέδας, στη νύφη Νέδα που ανέθρεψε το Δία με τη νύφη Ιθώμη. (βλ. Τουριστικός οδηγός του νομού Καρδίτσας 1970)      

Νίκος Πολύζος, Τοπωνύμια της Μαγουλίτσας, ανάτυπο από τον Η΄ τόμο του περ. ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ,Λάρισα 1985

3. Μιλέα

Ποτάμι που κυλάει ΒΔ της Μαγουλίτσας, με κοίτη 10-12μ. και βάθος 2μ., πλούσιο σε ψάρια. Διέρχεται από την περιοχή Βαρκό και χύνεται στο Μέγα. Το ποταμώνυμο αυτό, του οποίου αγνοούμε την ετυμολογία, είναι από τα αρχαιότερα της περιοχής μας. Αναφέρεται στο χρυσόβουλο του 1359, του σέρβου βασιλιά και κατακτητή της θεσσαλίας Συμεών Ουρός (βλ, «Θεσσαλικό ημερολόγιο» Ζ’ 1984 σελ.5), με το οποίο επικυρώθηκαν τα περιουσιακά στοιχεία του μοναστηριού Ζαβλάντια των Τρικάλων.

Ακόμα αναφέρεται και σε ένα σιγιλιώδες γράμμα του πατριάρχη Αντωνίου Δ’, με το οποίο επικυρώθηκαν τα περιουσιακά στοιχεία του μοναστηριού των Μεγάλων Πυλών (Μεταμόρφωση του Σωτήρα)των Τρικάλων (βλέπε σχετικά: Φ.Α. Δημητρακόπουλος. Το σιγίλιο του Πατρ. Αντωνίου Δ΄ (1393)  για τη μονή του Σωτήρος των Μεγάλων Πυλών, στο περ «ΔΙΠΤΥΧΑ» Αθήνα (1980-81), σελ 98-118)

                                          Στο σιγίλιο αυτό, και στους 18-21, διαβάζουμε τα εξης:

                                          (…) Εντός του Φαναριού μετόχιον εις όνομα τιμώμενον

                                          Της πανυπεράγνου μου Δεσποίνης και Θεομήτορος ,

Και εκτός του κάστρου έτερον μετόχιον του Αγίου Αθανασίου, μετά

αμπελίων και χωραφίων. Ες τους Μελέους έτερον μενύδριον

της πανυπεράγνου μου Δεσποίνης και Θεομήτορος το λεγόμενον Γροχοβόν μετά βιβαρίου και μονοξύλων δυο (…)   

Το τοπωνύμιο του 1393 «Μελέους», χωρίς αμφιβολία είναι το σημερινό ποταμώνυμο «Μιλέα». Όπως το δείχνει το πατριαρχικό έγγραφο, στους Μελέους υπήρχε ένα εκκλησάκι της Παναγίας γνωστό ως «Γροχοβό». Εκεί υπήρχε ένα βιβάριο, δηλ. ένα ιχθυοτροφείο με δυο μονόξυλα, δηλ. με δυο αλιευτικά πλοιάρια του μοναστηριού των Μεγάλων Πυλών. Τώρα δεν έχουμε καμία αμφιβολία ότι στους Μελέους υπήρχε μία λίμνη με πλούσιο ψάρι. Το επιβεβαιώνει, άλλωστε, και το γειτονικό τοπωνύμιο «Νιζιρός» που σημαίνει στα σλάβικα λίμνη.  

Νίκος Πολύζος, Τοπωνύμια της Μαγουλίτσας,ανάτυπο από τον Η΄ τόμο του περ. ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, Λάρισα 1985

4. Ασπρονέρης

Ποτάμι με καθαρά νερά (άσπρα νερά). Ο Ασπρονέρης πηγάζει στην περιοχή του Ελληνόπυργου, δέχεται τα νερά από διάφορες πηγές στα δυτικά του χωριού Καππά, και από τις «Λυγαριές» του Μαυροματίου γι’ αυτό αποκαλείται και Μαυροματιανός. Περνάει από τον συνοικισμό Ζωγραφία, όπου υπάρχει μια παλιά γέφυρα, που ανακαινίστηκε μερικώς και πλησιάζει τη Μαγουλίτσα από τα νοτιοδυτικά της. Παλιότερα περνούσε μέσα από το χωριό. Φημίζεται για τα πολλά ψάρια του. Ο Ασπρονέρης αλλιώς ονομάζεται:

α) «Γραλισνός» δηλ. έρχεται από τη Γράλιστα δηλ. από τον ελληνόπυργο

β) «πουρτουξ’λιά» δηλ. «πορτοξυλιά», επειδή εκεί υπήρχε πορτοξυλιά, δηλ. φράχτης του κοινοτικού λιβαδιού

γ) Ποτάμι (από την πλειοψηφία των Μαγουλιτσιωτών)

Νίκος Πολύζος, Τοπωνύμια της Μαγουλίτσας, ανάτυπο από τον Η΄ τόμο του περ. ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, Λάρισα 1985

5. Στ’ Μάνα στ΄Αλωνια

Ποτάμι που συγκεντρώνει τα νερά των περιοχών «Ρυζνιά» και «Παλιοκλήσι» στη δυτική περιφέρεια του χωριού. Στην πορεία του περνάει από τη συνοικία «Αλώνια» και γι’ αυτό πήρε το όνομα «Μάνα στ΄ Αλώνια». Στο κέντρο της συνοικίας αυτής, τα νερά του χύνονται στην παλιά κοίτη του Ασπρονέρη. Η κοίτη του έχει σε μερικά σημεία 5μ. βάθος και σε άλλα λιγότερο. Μετά το 1979, η κοίτη αυτού του ποταμού, στη συνοικία «Αλώνια» μπήκε σε μεγάλο οχετό και επιχώματώθηκε. Στο τοπικό ιδίωμα, μάνα σημαίνει πηγή νερού.

Νίκος Πολύζος, Τοπωνύμια της Μαγουλίτσας,ανάτυπο από τον Η΄ τόμο του περ. ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, Λάρισα 1985

6. Στ’ Μάνα τ'ς Κατιβίσι

Ποτάμι, που συγκεντρώνει τα νερά των περιοχών «Ρυζνιά» και «Μπαρ'τόμ'λου». Στην πορεία του περνάει από τη συνοικία «Κατιβίσι», στην οποία οφείλει το όνομά του. Χύνεται στο ποτάμι «Μιλέα», στην τοποθεσία «Κουτσουρέλι». Από το 1979, στη συνοικία «Κατιβίσι» τα νερά του έχουν μπει σε μεγάλο οχετό, και η κοίτη του επιχωματώθηκε. 

Νίκος Πολύζος, Τοπωνύμια της Μαγουλίτσας,ανάτυπο από τον Η΄ τόμο του περ. ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, Λάρισα 1985