Περιγραφή Χαρακτηριστικών Τύπων

Οι χαρακτηριστικές κατηγορίες κατοικιών που συναντώνται στη Μεσσαριά είναι οι εξείς 4:

ΠΥΡΓΟΙ

Οι πύργοι, ήταν κατοικίες χτισμένες με τρόπο τέτοιο ώστε να προστατεύονται οι ένοικοι και ενίοτε οι συγγενείς τους, από τις πειρατικές επιδρομές. Για τον λόγο αυτό βρίσκονταν μακρυά από τη θάλασσα, σε σημεία στρατηγικής σημασίας και ήταν εξοπλισμένοι όμοια με φρούρια. Διέθεταν μεγάλο ύψος και δώματα συνήθως σε δύο επίπεδα. Οι τοίχοι ήταν γεροί με πάχος που κάποιες φορές έφτανε και τα 3 μέτρα στο ισόγειο, ενώ ανεβαίνοντας υπήρχε σταδιακή ελάττωση σε κάθε όροφο. Οι κατασκευαστές των κτηρίων αυτών ήταν εξαιρετικά φειδωλοί σε ανοίγματα, δημιουργώντας μικρά παράθυρα και συνήθως μια μόνο πόρτα. Σαφώς αυτό ήταν μέτρο προστασίας απέναντι στους εισβολείς. Τα παράθυρα ήταν λίγα και μόνο τα απολύτως απαραίτητα για τον αερισμό και τον ηλιασμό. Συγκεκριμένα, στο ισόγειο υπήρχαν μόνο "λοξίκιες", δηλαδή στενόμακρα ανοίγματα τραπεζοειδούς διατομής που χρησίμευαν ως πολεμίστρες και επέτρεπαν την είσοδο του φωτός. Οι υπόλοιποι όροφοι διαθέτουν παράθυρα, συχνά τοξωτά, ασφαλισμένα με σταυρωτές σιδεριές. Η πόρτα εισόδου, όπως προειπώθηκε ήταν μία, στον όροφο αντί για το ισόγειο, ήταν ξύλινη και θωρακισμένη με λαμαρίνα εξωτερικά και με χοντρές μπάρες εσωτερικά. Η πρόσβαση στην είσοδο γινόταν με δύο πιθανούς τρόπους. Ο ένας είναι μια ξύλινη σκάλα η οποία αποσυρόταν το βράδυ. Ο άλλος ήταν μια πέτρινη σκάλα σε απόσταση από τη πόρτα που συνδεόταν μαζί της μέσω ενός μικρού κινητού ξύλινου πλατύσκαλου, το οποίο έδινε τη δυνατότητα να ανασηκωθεί με αλυσίδες σε περίπτωση κινδύνου. Πάνω από την εξώπορτα υπήρχαν χτιστά χωνιά, οι ζεματίστρες, που χρησίμευαν για να περιλούσουν τους εισβολείς με καυτό λάδι ή νερό. Το κατώγι, δηλαδή ο χώρος του ισογείου χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες, κρύπτες και χώρος του υπηρετικού προσωπικού. Στους επάνω ορόφους υπήρχαν η κουζίνα. τα καθιστικά, και τα υπνοδωμάτια.

 Η λέξη πύργος στην Άνδρο αργότερα απέκτησε μια ευρύτερη έννοια. Αποκαλούσαν πύργους και τα μεγάλα και ψηλά αρχοντόσπιτα των νεώτερων αρχόντων.

Πολλά από τα χαρακτηριστικά των πύργων, που ειπώθηκαν και παραπάνω, μπορούμε να τα διακρίνουμε και στις κατόψεις του πύργου του Παρόδου (σήμερα Καϊρη). Συγκεκριμένα, βλέπουμε τους παχείς τοίχους, τα δώματα σε δύο επίπεδα, τη πέτρινη σκάλα σε απόσταση από την είσοδο που βρίσκεται στον πρώτο όροφο και μπορούμε να υποθέσουμε πως πάνω από την πόρτα του ισογείου υπήρχε ζεματίστρα, που αργότερα γκρεμίστηκε και στη θέση της δημιουργήθηκαν 2 παράθυρα. Επίσης, η διαφορετική όψη της τοιχοποιίας στα διάφορα σημεία του πύργου, αλλά και κάποιοι αρμοί αποδεικνύουν ότι το αρχικό κτίσμα ήταν μικρότερο και αργότερα έγιναν προσθήκες.        .

ΠΥΡΓΟΣΠΙΤΑ

Πρόκειται για κατοικίες που διαθέτουν μια πολύ απλουστευμένη μορφή των πύργων - φρουρίων. Σε αυτόν τον τύπο βλέπουμε μια μικρότερη προστασία από τον δημόσιο χώρο, που εκδηλώνεται με περισσότερες πόρτες και παράθυρα, ιδιαίτερα στο χώρο του ισογείου. Και πάλι υπάρχουν δώματα σε δυο επίπεδα. Τα κτήρια αυτά πήραν επίσης το όνομά τους απ το γεγονός πως ήταν πιο μεγάλα και επιβλητικά από τις αγροτικές κατοικίες, καθώς, όπως είπαμε η λέξη πύργος στην Ανδριώτικη συνείδηση καθιερώθηκε ως αρχοντική κατοικία.

ΑΓΡΟΤΙΚΑ

Πρόκειται για τις συνήθεις λαϊκές κατοικίες με κάτοψη σχήματος Γ που διαχωρίζει τους χώρους σε κουζίνα - υπνοδωμάτια και καθημερινό. Και σε αυτόν τον τύπο συναντάμε τη διάκριση μεταξύ κατωγιού-ανωγιού, όπου το κατώγι χρησιμοποιείται ως αποθήκες ή στάβλος. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός πως δεν υπάρχουν διάδρομοι που να συνδέουν τους χώρους, αλλά κάθε χώρος επικοινωνεί ξεχωριστά μέσω πορτών με τον διπλανό του. Αρχικά, τα κτίσματα αυτά είχαν επίπεδο δώμα, όμως στη συνέχεια, αντιγράφοντας το νεοφερμένο είδος των αστικών σπιτιών που φάνταζαν "αρχοντικά", σταδιακά σχεδόν όλα σήμερα έχουν αποκτήσει στέγες με κεραμίδι.

ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΜΕ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΗ- ΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ

Πρόκειται για κατοικίες που κατασκευάστηκαν μεταγενέστερα στη Μεσσαριά, μετά την ανάπτυξη της ναυτιλίας, καθώς ορισμένοι κάτοικοι πλούτισαν από αυτήν και θέλησαν να αποκτήσουν σπίτια παρόμοιας αισθητικής με τα αντίστοιχα αθηναϊκά που συναντούσαν στα ταξίδια τους. Η κάτοψή τους είναι απλή και με αρκετά ανοίγματα και έχουν επικλινή στέγη με κεραμίδια. Επειδή ο τύπος αυτός κτηρίου μεταφέρθηκε αυτούσιος στο κυκλαδίτικο νησί, υπολείπεται σε λειτουργικότητα και ο σχεδιασμός του δεν ανταποκρίνεται στις συνθήκες της περιοχής. Έτσι, συχνά συναντώνται προβλήματα στη κατοίκηση, όπως βορινές πόρτες εκτεθειμένες στον άνεμο που καθίσταται δύσκολο να ανοίξουν.