Γενική Εικόνα - Σχέση με το Φυσικό Περιβάλλον

Η εικόνα που παρουσιάζει σήμερα η Στεμνίτσα είναι ένας πλούσιος αρχιτεκτονικά οικισμός, αυστηρού και λιτού ύφους, μέσα στο περίκλειστο και τραχύ ορεινό αρκαδικό τοπίο. Είναι χτισμένη ανάμεσα σε  τέσσερις ρεματιές, εξασφαλίζοντας έτσι συνεχή παροχή νερού, ενώ το γειτνιάζον δάσος προσφέρει την ξυλεία του. Ακόμη, ο οικισμός έχει νοτιοδυτικό προσανατολισμό,  διασφαλίζοντας έτσι καλύτερες κλιματικές συνθήκες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Η τοποθεσία είναι δυσπρόσιτη και καλά προφυλαγμένη, ανάμεσα στους προβούνους του Μαινάλου. Πρόκειται για έναν οικισμό με ιδιαίτερη εσωστρέφεια και αμυντικό χαρακτήρα, ο οποίος υπαγορευόταν από τον κίνδυνο των Τουρκικών επιδρομών.

Οι γειτονιές του οικισμού υπαγορεύονται από τη διαμόρφωση του εδάφους. Τα σπίτια είναι εξέλιξη ενός αρχικού προτύπου ορθογώνιας κάτοψης, του «μακριναριού», που με τη σειρά του απηχεί παμπάλαια αρχέτυπα και προσαρμόζονται  στη δυναμική του εδάφους με τον διαμήκη άξονά τους σχεδόν πάντα κάθετο στις υψομετρικές καμπύλες. Το στενό τους μέτωπο είναι στραμμένο προς τη θέα. Αυτό, σε συνδυασμό με τις πολλαπλές θέες που προκύπτουν από τη ρυθμική εναλλαγή πλαγιών, ρεματιών και υψωμάτων, προσδίδει μια ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια στο οικιστικό σύνολο.

Η γυμνή πέτρα από μακριά προσδίδει στον οικισμό τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, την αίσθηση της στερεότητας, της διάρκειας και της εναρμόνισης με το τραχύ, ορεινό τοπίο, ενώ από κοντά φανερώνει τη μαστοριά του τεχνίτη στις λεπτομέρειες λάξευσης και αρμολογήματος, στους συνδυασμούς των δομικών μορφών και στη διακόσμηση.