Κτήριο Ι

     Το λιθόκτιστο εντυπωσιακό συγκρότημα που βρίσκεται στο άνω μέρος του οικισμού των Γρηγοριανών του Δήμου Κισσάμου κτίστηκε επί Ενετοκρατίας. Αποτελείται από τον κύριο κορμό, ένα διώροφο δίχωρο κτίσμα που στεγαζόταν στον ένα χώρο με μία δίρρηχτη στέγη και στον άλλον με δώμα, τα οποία βέβαια έχουν καταδεφασιστεί σήμερα. Στα δεξιά υπάρχει ένας συμπληρωματικός διώροφος όγκος το ισόγειο του οποίου είναι μία μακρόστενη κάτοψη ενός δίχωρου στάβλου όπου φυλάσσοταν τα ζώα. Αυτό κυρίως το διαπιστώνουμε από το χαμηλό του ύψος και από τη διαμόρφωση των ανοιγμάτων του. Σε αυτό το στάβλο είναι αξιόλογη η εμφάνιση δύο χαρακτηριστικών καμάρων της παραδοασιακής κρητικής αρχιτεκτονικής. Στο επάνω πάτωμα υπάρχει ένας όγκος με τετράγωνη κάτοψη που διαθέτει ένα χαρακτηριστικό παραδοσιακό φούρνο-τζάκι σε προεξοχή. Στο φούρνο και το στάβλο έχουν διατηρηθεί αναλοίωτες σε ένα μέρος οι παραδοσιακές οροφές από καλάμια και ξύλινα στοιχεία. Ενδιαφέρον προκαλεί η προσεγμένη λιθοδομή η οποία άντεξε στο πέρασμα του χρόνου και διαφαίνεται ότι οι τεχνήτες του οικήματος ήταν πραγματικά καλοί γνώστες του αντικειμένου. Μέσα από αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε ότι για να τους είχαν προσλάβει οι ιδιοκτήτες μάλλον το κτίσμα ανήκε σε εύπορη οικογένεια. Είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στα μεγάλα ανοίγματα των χώρων, τα οποία προϋπόθεταν μεγάλους κορμούς δέντρων, οι οποίοι πιθανώς κατέφθαναν από το εξωτερικό, στοιχείο που μαρτυρά επίσης την οικονομική ευρωστία της οικογενείας. Η κύρια είσοδος γίνεται στο πρώτο όροφο μέσα από το λίθινο κλιμακοστάσιο έξω από το κτήριο. Στο δευτερεύων όγκο έχουν διατηρηθεί σε μεγάλο βαθμό τα ξύλινα κουφώματα στα παράθυρα. Είναι στενομέτωπο προς τη πλευρά που είναι παράλληλο με το κεντρικό δρόμο. Μάλλον αναφερόμαστε σε ένα αρχοντικό της εποχής και όχι στα τυπικά κρητικά λαϊκά παραδοσιακά σπίτια.