Ιστορικά Στοιχεία

          Η περιοχή είναι γνωστή από την αρχαιότητα με το όνομα «Υψούς», αφού, σύμφωνα με τη μυθολογία, χτίστηκε από τον Υψούντα, ένα από τους πενήντα γιους του Λυκάοντα, βασιλιά της Αρκαδίας. Παρόλο που γίνεται αναφορά για την Υψούντα από τον Παυσανία στα «Αρκαδικά», δεν είναι ακόμη γνωστό πότε ακριβώς μετονομάστηκε σε Στεμνίτσα. Υπάρχει, ωστόσο, η εικασία ότι αυτό έγινε κατά τον 7^ο αιώνα μ.Χ., επειδή πιθανόν, στο διάστημα μεταξύ 7^ου και 10^ου αιώνα μ.Χ., εγκαταστάθηκαν Σλάβοι στη Στεμνίτσα και την Πελοπόννησο γενικότερα, (κάτι που δεν έχει ακόμη τεκμηριωθεί από τους ιστορικούς), καθώς «Στεμνίτσα» σημαίνει στα σλαβικά «τόπος δασώδης και σκιερός».

          Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1204-1430) η Στεμνίτσα ανήκε σε ένα από τα 22 φέουδα της νότιας Γορτυνίας, τα οποία παραχωρήθηκαν στον Γάλλο ευγενή Ούγκο ντε Μπυγέρ. Πάντως, μέχρι τα μέσα του 14^ου αιώνα, η Στεμνίτσα, κατά πάσα πιθανότητα, δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντικός οικισμός. Τον 16^ο αιώνα εμφανίζεται για πρώτη φορά σε γραπτά κείμενα και σε χάρτη. Το πρώτο κείμενο που αναφέρεται στη Στεμνίτσα είναι ένα οθωμανικό κατάστιχο καταγραφής φορολογουμένων της περιόδου 1512-20. Από αυτό μαθαίνουμε ότι είχε 191 φορολογούμενους (ένα μουσουλμανικό νοικοκυριό, 160 χριστιανικά νοικοκυριά, 3 χριστιανές χήρες και 27 άνδρες χριστιανούς).

           Κατά την επανάσταση του 1821, ο ρόλος της Στεμνίτσας υπήρξε καθοριστικός. Ήταν το καταφύγιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο οποίος την αποκαλούσε μάλιστα «απόρθητη χωροπούλα» και γενέτειρα του Ιωάννη (Γενναίου) Κολοκοτρώνη. Διεκδίκησε τον τίτλο της πρωτεύουσας του επαναστατημένου ελληνικού έθνους καθώς και της έδρας της πρώτης Πελοποννησιακής Γερουσίας. Στις 27 Μαϊου του 1821 η πρώτη Πελοποννησιακή Γερουσία συνήλθε στη Χρυσοπηγή της Στεμνίτσας. Από αυτήν κατάγονται αρκετοί αγωνιστές της ελληνικής επανάστασης. Αντώνιος Πελοπίδας, μέλος της Φιλικής Εταιρείας και αγωνιστής στις πρώτες μάχες της Μολδοβλαχίας, Δημήτριος, Γεώργιος και Λάμπρος Ροϊλός, Δημήτριος Σφήκας και Ρήγας Παλαμήδης.

             Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, η Στεμνίτσα έγινε πρωτεύουσα του Δήμου Υψούντος, ο οποίος μετονομάστηκε σε Δήμο Τρικολώνων, το 1836 και μέχρι το 1912, έτος κατά το οποίο μετέπεσε σε Κοινότητα. Μέχρι το 1995 εξακολούθησε να αποτελεί ξεχωριστή κοινότητα και το 1996 ανακηρύχθηκε σε Δήμο, λόγω της ιστορικής της σημασίας. Κατά την περίοδο 1999-2010 υπήρξε έδρα του σύγχρονου Δήμου Τρικολώνων και από το 2011 ανήκει στον Δήμο Γορτυνίας.