ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ | ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ - ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΩΝ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΔΙΑΤΟΜΕΑΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 5ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ
Κροκεές (Τμήμα Β)
Γεωλογικά Χαρακτηριστικά
Ο ΚΡΟΚΕΑΤΗΣ ΛΙΘΟΣ (lapis lacedaemonius)
Ο Κροκεάτης λίθος (7) γεωλογικά χαρακτηρίζεται ως σκουροπράσινος πορφυρίτης (porfido verde antico), διάστικτος από ανοιχτόχρωμους ορθογώνιους κρυστάλλους. Είναι τα «ψηφιά» κατά τους αρχαίους «κρόκες», δηλαδή τα μικρά θαλασσινά χαλίκια, που έδωσαν το όνομα «Κροκεαί» και Κροκεάτης, το νεότερο τοπωνύμιο της περιοχής όπου βρίσκεται το πέτρωμα. Το σημαντικό όμως είναι, ότι κοιτάσματα κροκεάτη λίθου υπάρχουν μόνο στην περιοχή των Κροκεών, από το σημερινό χωριό μέχρι τη Στεφανιά στη θέση Ψηφί, όπου και τα αρχαία λατομεία.
Το ηφαιστειακό πέτρωμα που μοιάζει με ψηφιδωτό, παρά το ότι είναι πολύ δύσκολο να κατεργασθεί, ήταν περιζήτητο από τους Μυκηναίους για τη διακόσμηση των λουτρών και την κατασκευή αγγείων και σφραγίδων. Χρησιμοποιήθηκε στα προϊστορικά χρόνια κυρίως για τη δημιουργία περίτεχνων αγγείων (κούπες, βάζα) και δακτυλιόλιθων (δακτυλόπετρες) με κομψές παραστάσεις, συνήθως ζώων. Αντικείμενα από κροκεάτη λίθο βρέθηκαν στην ακρόπολη των Μυκηνών και στις ανασκαφές στο παλάτι του Βασιλιά Μίνωα στην Κνωσό της Κρήτης.
Κατά την αρχαιότητα, χρησιμοποιούταν ευρέως για την διακόσμηση κτιρίων, λουτρών και τάφων. Χαρακτηριστικό είναι ότι επιλέχθηκε για την διακόσμηση του απλού τάφου των τριακοσίων Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες.
Στα ρωμαϊκά χρόνια εξορυσσόταν πρώτιστα για οικοδομικό υλικό. Τα λατομεία κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας του Αδριανού, αποτελούν αυτοκρατορικό μονοπώλιο (8). Την παραγωγή και τη διακίνηση του κροκεάτη λίθου παρακολουθούσε ειδικός οικονόμος του αυτοκρατορικού οίκου. Παράλληλα, εκείνη την περίοδο, κατασκευάζονται από τον Σπαρτιάτη Ευρυκλή τα περίφημα λουτρά της Κορίνθου, με χρήση του εν λόγω λίθου, τα οποία λέγεται ότι ήταν μεγαλοπρεπέστερα από τα λουτρά που έχτισε ο Αυτοκράτορας Αδριανός στην ίδια πόλη. Τέλος, ο Παυσανίας (2ος αι. μ. Χ.) αναφέρει ότι στην είσοδο των Κροκεών υπήρχε άγαλμα του Δία από κροκεάτη λίθο.
Γενικά πάντως, χρησιμοποιούνταν εκτεταμένα σε πολυτελείς κατασκευές και ιδίως στα λουτρά (δημόσια – οικιακά)με το σύστημα opus sectile. Ο αυτοκράτορας Δομητιανός τον χρησιμοποίησε για την διακόσμηση του παλατιού του, τα ερείπια του οποίου βρίσκονται στην πόλη Trevignano Romano κοντά στη Ρώμη.
Κομμάτια του πετρώματος συναντά κανείς και στο Βατικανό. Ο σημερινός επισκέπτης στη Ρώμη θα μπορέσει εύκολα να διακρίνει κροκεάτη λίθο σε καλλιτεχνικούς διακοσμητικούς πίνακες στο Αρχαιολογικό Μουσείο Palazzo Massimo, στις βασιλικές του Αγίου Πέτρου και της Santa Maria Maggiore, καθώς και σε άλλα πολυτελή κτίρια.
ΑΛΛΑ ΟΡΥΚΤΑ ΣΤΗ ΛΑΚΩΝΙΑ
Εκτός από τον μοναδικό στον κόσμο κροκεάτη λίθο, υπάρχουν και άλλα ορυκτά, που η εξόρυξή τους και το εμπόριό τους αποτέλεσε σημαντικό οικονομικό πόρο ήδη από τους αρχαίους χρόνους. Αυτά είναι το rosso antico (το κόκκινο μάρμαρο της Μάνης), όπως και το μαύρο μάρμαρο του Ταινάρου.
Η περιοχή της Ν.Α. Λακωνίας είναι πλούσια σε λατομεία πωρόλιθου λόγω της σύστασης του εδάφους. Τα περισσότερα από αυτά εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της πόλης ή του οικισμού, που βρισκόταν εκεί κοντά. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Αρχαίου Ασωπού, με το λατομείο του πωρόλιθου, το οποίο στα ρωμαϊκά χρόνια μετατράπηκε σε νεκροταφείο.
Ένα άλλο δείγμα αρχαίου λατομείου βρίσκεται στην περιοχή του Αγίου Φωκά και διατηρείται σε καλή κατάσταση. Σε πολλές περιπτώσεις, τα αρχαία λατομεία χρησιμοποιήθηκαν εκ νέου από τους νεότερους γηγενείς ή κατακτητές και σήμερα διακρίνονται μόνο τα ίχνη της νεότερης εξόρυξης. Το λατομείο στα Βιγλάφια είναι μια εξαιρετική περίπτωση πωρόλιθου, με ίχνη από αρχαία λάξευση -που έχουν παραμείνουν μέχρι σήμερα- αλλά και με νεότερη εκμετάλλευση (ίσως Βενετσιάνικη). Η μεγάλη έκταση του λατομείου φανερώνει ότι από την περιοχή γινόταν εξαγωγή πωρόλιθου για μεγάλο διάστημα.