Υφιστάμενο Νομοθετικό Πλαίσιο

ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΗΜΟΥ ΒΟΙΟΥ: Στο Δήμο Βοΐου δεν υφίσταται Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ), με αποτέλεσμα στις εκτός ορίων οικισμών περιοχές να μην υπάρχουν θεσμοθετημένες χρήσεις γης. Στη Δημοτική Ενότητα Σιάτιστας έχει εγκριθεί και είναι υπό εκπόνηση Γ.Π.Σ. αλλά αφορά μόνο τον οικισμό της Σιάτιστας. Οι χρήσεις γης εκτός των οικισμών διαμορφώνονται με βάση το ανάγλυφο, ενώ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωσή τους διαδραματίζουν και οι βασικοί οδικού άξονες που διέρχονται από το Δήμο. Την εδαφική περιοχή του ανατολικού τμήματος του Δήμου Βοΐου διασχίζει η Εγνατία οδός με κατεύθυνση ανατολή-δύση, η οποία διέρχεται ανάμεσα στους δύο ορεινούς όγκους του Βούρινου και του Σινιάτσικου. Από την περιοχή του Δήμου διέρχεται και η κάθετη πρόσβαση της Εγνατίας οδού Σιάτιστα – Κρυσταλλοπηγή. Παράλληλα με την Εγνατία οδό και τον κάθετο άξονα Σιάτιστα – Κρυσταλλοπηγή, διέρχονται και οι Ε.Ο. 15 και 20, που συνδέουν (και αποτελούσαν για πάρα πολλά χρόνια τους βασικούς οδικούς άξονες της Δυτικής Μακεδονίας) την Κοζάνη με τα Γρεβενά και την Καστοριά, αλλά και με την Ήπειρο (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Βοΐου, 2014-2019). 

Στο Δήμο υπάρχουν δύο προστατευόμενες περιοχές που ανήκουν στο δίκτυο προστασίας Natura 2000, ένας Τόπος Κοινοτικής Σημασίας και μία Ζώνη Ειδικής Προστασίας. α) Ο ΤΚΣ με ονομασία «Όρος Βούρινος (Μεσιανό νερό)» και κωδικό GR1330001 και β) η ΖΕΠ με ονομασία «Κορυφές Όρους Σινιάτσικο» και κωδικό GR1330002. Επιπλέον, στα δυτικά του Δήμου στις δημοτικές ενότητες Τσοτυλίου και Πενταλόφου υπάρχουν επίσης μεγάλες δασικές εκτάσεις, οι οποίες ελέγχονται από το αρμόδιο Δασαρχείο που εδρεύει στο Τσοτύλι. 

ΟΙΚΙΙΣΤΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑ: Χαρακτηριστικό του οικιστικού δικτύου της περιοχής είναι ο μεγάλος αριθμός πολύ μικρών οικισμών, ειδικά στις Δημοτικές Ενότητες Νεάπολης και Τσοτυλίου. Για το οικιστικό απόθεμα της περιοχής σημειώνουμε την ύπαρξη δυο οικισμών που έχουν επίσημα χαρακτηρισθεί διατηρητέοι (η Σιάτιστα και ο Πεντάλοφος) ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζουν αρκετοί όπως η Εράτυρα, η Χρυσαυγή, ο Αυγερινός, ο Βυθός, το Ροδοχώρι, η Ζώνη, το Πολυκάστανο κλπ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Σιάτιστα με πλήθος αρχοντικών σπιτιών. 

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ: Στο Δήμο Βοΐου όπως προαναφέρθηκε δεν υπάρχουν ΣΧΟΟΑΠ , ΠΕΡΠΟ ή Γ.Π.Σ πλην της Έγκρισης Γ.Π.Σ. οικισμού Σιάτιστας ( αρ. 3573/461/29-1-1990 ΦΕΚ 143/Δ/20-3-90) και της έγκρισης Πολεοδομικής Μελέτης Επέκτασης – Αναθεώρησης της πόλης της Σιάτιστας (ΦΕΚ 1316/Δ/12-11-1996). Στο αραιοδομημένο τμήμα του οικισμού δεν έχει κυρωθεί η πράξη εφαρμογής και ως εκ τούτου είναι αδύνατη η έκδοση οποιασδήποτε οικοδομικής άδειας. Στο ΦΕΚ 1316/Δ/12-11-1996 καθορίζονται οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης στην εντός ορίων περιοχή της Σιάτιστας ανά οικοδομικό τετράγωνο καθώς και οι όροι δόμησης του οικισμού (γενικοί που αφορούν την αρτιότητα, την κάλυψη, τη δόμηση ,τα ύψη κ.τ.λ., και ειδικοί που αφορούν τη διαμόρφωση των όψεων των κτιρίων και των ακαλύπτων χώρων). Το θεσμικό πλαίσιο δόμησης των οικισμών του Δήμου Βοΐου για όλους τους οικισμούς κάτω των 2000 κατοίκων ορίζεται από το Π.Δ.24-4-1985 ( ΦΕΚ 181/Δ/ 3-5-1985 ) με δύο βασικές διαφοροποιήσεις.  Η πρώτη αναφέρεται στους αξιόλογους οικισμούς με ειδικότερους περιορισμούς δόμησης και κατασκευής που προσιδιάζουν στην παραδοσιακή μορφή . Σ’ αυτή την κατηγορία σύμφωνα με την με Α.Π. 257/1987 (ΦΕΚ 1057/Δ/22-10 1987) Απόφαση Νομάρχη ανήκουν οι οικισμοί : Αγία Σωτήρα, Αυγερινός , Κριμήνι, Βυθός, Δάφνη , Δίλοφος, Κορυφή, Μόρφη, Χρυσαυγή, Ροδοχώρι, Εράτυρα και Βελανιδιά ( αξιόλογοι οικισμοί).  Στη δεύτερη κατηγορία είναι οι αδιάφοροι οικισμοί όπου δεν υπάρχουν ειδικοί περιορισμοί αλλά ισχύουν οι περιορισμοί του Π.Δ.24-4-1985 ( ΦΕΚ 181/Δ/3-5-1985 ) με βάση το οποίο εκδόθηκαν οι με Α.Π. 243/ 1987 ( ΦΕΚ 1058/Δ/22-10-1987) και 441/1987 (ΦΕΚ 189/Δ/11-3-1987) Αποφάσεις Νομάρχη. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκουν οι οικισμοί : Δαφνερό, Δρυόβουνο, Καλονέρι, Λουκόμι , Μικρόκαστρο, Παλαιόκαστρο, Πελεκάνος, Σισάνι, Αηδονοχώρι, Ανθοχώρι, Ασπρούλα, Βροντή, Δαμασκηνιά, Καλιστράτι, Κρυονέρι, Λευκάδι, Λεύκη, Λευκοθέα, Λούβρη, Μεσόλογγο, Μολόχα, Παναρέτη, Παρόχθιο, Πλακίδα, Πλατανιά, Σήμαντρο, Σκαλοχώρι, Στέρνα, Τραπεζίτσα, Φυτόκιο, Χειμερινό, Χορηγός, Νάματα, Αγίασμα, Άγιος Θεόδωρος, Αλιάκμων, Ανθούσα, Αξιόκαστρο, Απηδέα, Αχλαδέα, Γλυκοκερασιά, Κλήμα, Κοιλάδι, Λικνάδες, Μελιδόνι, Νεάπολη, Πεπονιά, Περιστέρα, Πολύλακο, Πυλωρί, Ρόκαστρο, Σταυροδρόμι, Τσοτύλι, Ομαλή, Άγιοι Ανάργυροι, Διχείμαρος, Δραγασιά, Κλεισώρεια, Πολυκάστανο, Τριάδι, Ζώνη και Βουχωρίνα. 

ΟΡΟΙ ΔΟΜΗΣΗΣ ΓΕΝΙΚΑ: Ο κυρίαρχος τύπος κατασκευών στους οικισμούς είναι κατά κανόνα μέχρι διώροφο με υπόγειο, με επίσης κατά κανόνα ύψη μέχρι και τα 7.50 μ. και κατ’ εξαίρεση τα 8,50 μ. και μέχρι τριώροφο για τους οριοθετημένους οικισμούς Νάματα, Τριάδα, Αυγερινός, Βουχωρίνα, Δάφνη, Κορυφή, Μόρφη, Πολυκάστανο, Αγία Σωτήρα, Βυθό και Δίλοφο σύμφωνα με την με Α.Π. 2596/ 2008 ( ΦΕΚ / Τ.Α.Α & Π. Θ/ 23-10-2008) Απόφαση Νομάρχη, λόγω των μεγάλων κλίσεων του εδάφους . Σε όλους τους οικισμούς επιβάλλεται στέγη με μέγιστο ύψος τα 2.00μ. 

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Η κοινότητα Πενταλόφου  κατέχει περίπου το 72% περίπου του πληθυσμού της Δ.Ε. Πενταλόφου. Αντίσοτοιχα, η Δ.Ε. Πενταλόφου σε σχέση με το Δήμο Βοίου κατέχει το 34% του πληθυσμού. (Απογραφή, 2011) 

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: Η περιοχή του Βοΐου αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση όσον αφορά τη συγκρότηση της οικονομικής δομής της. Πρέπει να αναφερθεί ότι ο Καλλικρατικός Δήμος Βοΐου έχει συνενώσει δύο περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά η μία από την άλλη, αυτή του κάτω Βοΐου και αυτή του άνω. Με την πρώτη να περιλαμβάνει τη Σιάτιστα που αποτελεί αστική περιοχή, ενώ τη δεύτερη να εμφανίζει χαρακτηριστικά αγροτικής περιοχής. Η δραστηριότητα στον πρωτογενή τομέα περιλαμβάνει ποικιλία καλλιεργειών και κτηνοτροφία, ενώ στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα η δραστηριότητα οφείλεται σε συγκεκριμένους κλάδους, λίγους σε αριθμό κλάδους. Στον πρωτογενή τομέα κυριαρχούν οι σιτοκαλλιέργειες, η αμπελοκαλλιέργεια, τα όσπρια, τα κάστανα και τα τελευταία χρόνια οι εναλλακτικές, δυναμικές καλλιέργειες όπως τα τριαντάφυλλα και διάφορα άλλα` αρωματικά φυτά. Η κτηνοτροφία είναι σταθερή με μια αύξηση στην εκτροφή γουνοφόρων ζώων. Στον δευτερογενή τομέα, βασικό στοιχείο της οικονομίας της περιοχής διαδραματίζει ο κλάδος της γουνοποιίας, ο οποίος όμως βρίσκεται σε κρίση τα τελευταία χρόνια και εμφανίζει συρρίκνωση, πράγμα που επηρεάζει αρνητικά την οικονομία της περιοχής. Ο τριτογενής τομέας δεν βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο τουρισμό αλλά στα εμπορικά καταστήματα και την παροχή υπηρεσιών. Πρέπει να αναφερθεί ότι στον τομέα του τουρισμού δεν έχουν αξιοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό οι διαθέσιμοι πόροι της περιοχής όπως φυσικός πλούτος και η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Γενικά, ο Πεντάλοφος διαθέτει 100 κυψέλες για μελισσοκομία και ένα τυροκομείο. Στον οικισμό λειτουργούν εμπορικά καταστήματα, σούπερ μάρκετ, παντοπωλεία, κρεοπωλείο, περίπτερο, οι περισσότεροι οικονομικά ενεργοί κάτοικοι όμως απασχολούνται στον κλάδο των κατασκευών και παρέχουν υπηρεσίες ως οικοδόμοι. 

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: Η περιοχή κυρίως προς την Δ.Ε. Πενταλόφου και Τσοτυλίου διακρίνεται από ιδιαίτερη φυσική ομορφιά, ενώ υπάρχει πλήθος πολιτιστικών μνημείων, μουσεία και χώροι αρχαιολογικού, ιστορικού ή θρησκευτικού ενδιαφέροντος. Επιπλέον η αρχιτεκτονική παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς η Σιάτιστα φημίζεται για την παράδοση της σε αρχοντικά κτίσματα με περίτεχνη αρχιτεκτονική και ιδιαίτερη φυσιογνωμία. Επίσης πολλοί οικισμοί παρουσιάζουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον καθώς είναι χαρακτηρισμένοι ως παραδοσιακοί. 

ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΑ: Η Δ.Ε. Πενταλόφου διαθέτει κατασκευασμένο φράγμα στο ποταμό Πραμόριτσα. Το φράγμα που έχει κατασκευασθεί και η λειτουργία υδροηλεκτρικού σταθμού αποτελούν σημαντικά πλεονεκτήματα για την περιοχή. Τόσο η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας όσο και η διαχείριση του υδάτινου δυναμικού του φράγματος μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά το Δήμο, είτε μειώνοντας το κόστος ύδρευσης και ηλεκτροδότησης των κατοίκων είτε προσφέροντας έσοδα από την πώληση του ρεύματος στη ΔΕΗ. 

ΣΗΜΕΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (ΓΕΦΥΡΙΑ): Τα πέτρινα γεφύρια του Βοΐου αποτελούν ένα από τα βασικά γνωρίσματα του δυτικού τμήματος της περιοχής, δηλαδή προς την πλευρά της Δ.Ε. Τσοτυλίου και Πενταλόφου. Τα πέτρινα αυτά γεφύρια που βρίσκονται πάνω στον ποταμό Πραμόριτσα και αποτελούν μια μοναδική κληρονομιά, καθώς είναι σπάνιας τέχνης. Στην περιοχή είναι κτισμένα πάνω από 20 πετρόκτιστα γεφύρια διαφορετικού μεγέθους και μορφής, άλλα μονότοξα άλλα δίτοξα και άλλα πολύτοξα ανάλογα με το πλάτος του ποταμού σε κάθε σημείο. Ορισμένα από τα γεφύρια του Βοΐου χρονολογούνται από τον 18ο αιώνα. 

ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Στην περιοχή της Δ.Ε. Πενταλόφου λειτουργεί μικρός υδροηλεκτρικός σταθμός στο φράγμα του ποταμού Πραμόριτσα που συμβάλλει σημαντικά στην περιοχή επιφέροντας και έσοδα περίπου 400.000 ευρώ ετησίως από την πώληση του ηλεκτρικού ρεύματος. 

ΑΡΔΕΥΤΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ: Η Δημοτική Ενότητα Πενταλόφου διαθέτει μόλις 25 στρ. αρδευόμενης έκτασης, η οποία και αρδεύεται (ΕΛ. ΣΤΑΤ & ΑΝΚΟ, 2010). 

ΥΔΡΕΥΣΗ: Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Βοΐου, 2014-2019, οι Δ.Ε. Σιάτιστας και Πενταλόφου δεν διαθέτουν γεωτρήσεις. 

ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ: Σχετικά με τη Δημοτική Ενότητα Πενταλόφου, δίκτυο αποχέτευσης υπάρχει μόνο στους οικισμούς Πενταλόφου και Βυθού ενώ οι οικισμοί Διλόφου και Αγ. Σωτήρας αποχετεύουν σε βόθρους. 

ΑΠΟΡΡΙΜΑΤΑ: Η Δ.Ε. Πενταλόφου έχει μεγάλο πρόβλημα, καθώς το διαθέσιμο απορριμματοφόρο είναι μικρό (χωρητικότητας 1 τόνου) για να μπορεί να κυκλοφορεί στους στενούς δρόμους του Πενταλόφου. 

ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑ: Η Τοπική Κοινότητα Πενταλόφου διαθέτει ένα Αγροτικό Ιατρείο στο οποίο βρίσκεται ένας ιατρός. Ο ιατρός επισκέπτεται όλες τις περιοχές της Τοπικής Κοινότητας μία φορά την εβδομάδα. 

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Στο Πεντάλοφο υπάρχει ένα ημερήσιο γυμνάσιο (διαπολιτισμικό με τάξεις Λυκείου) και ένα δημοτικό σχολείο.  

ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΔΗΜΟΥ: Η Δ.Ε. Πενταλόφου υπάρχει γραφείο ΚΕΠ, Γραφείο Συντήρησης Υποδομών και Καθαριότητας, Γραφείο Διοικητικών θεμάτων και εξυπηρέτησης του πολίτη και Γραφείο Οικονομ. Θεμάτων.