Αρχιτεκτονικά Στοιχεία

  Τα Τζουμέρκα, μια ορεινή περιοχή της Ηπείρου στη  βορειοδυτική Ελλάδα, διαθέτουν μια ιδιαίτερα χαρακτηριστική παραδοσιακή αρχιτεκτονική που αντανακλά τις τοπικές συνθήκες, τα υλικά και τον πολιτισμό. Τα βασικά αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία των κτισμάτων είναι συγκεκριμένα και αναφέρονται στα υλικά κατασκευής και στα δομικά και μορφολογικά στοιχεία.

  Υλικά κατασκευής

  Η πέτρα αποτελεί το κύριο κατασκευαστικό υλικό στα Τζουμέρκα. Εξορύσσεται από τα γύρω βουνά και λατομεία, γεγονός που την καθιστά άφθονη και οικονομική. Η τοπική πέτρα έχει υψηλή αντοχή και είναι κατάλληλη για τη δημιουργία ισχυρών και μονωτικών τοίχων.

   Επιπλέον το ξύλο χρησιμοποιείται κυρίως για τα παράθυρα, τις πόρτες, τα πατώματα και τις στέγες. Οι ξύλινες στέγες στηρίζονται σε ξύλινες δοκούς που χρησιμοποιούνται για τη στήριξη των οροφών και των σκεπών, παρέχοντας αντοχή και ευελιξία στη δομή. Οι στέγες καλύπτονται με σχιστόπλακες ή κεραμίδια.Οι σχιστόπλακες είναι λεπτές πέτρινες πλάκες που χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των στεγών. Προσφέρουν εξαιρετική προστασία από τις βροχές και το χιόνι και είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της αρχιτεκτονικής της περιοχής.Επιπλέον οι σχιστόπλακες χρησιμοποιούνται  για τη δημιουργία πλακόστρωτων αυλών και πεζουλιών γύρω από τα σπίτια,λόγω και πάλι της ανθεκτικότητας τους.

  Ένα άλλο υλικό που διατίθεται και χρησιμοποιείται πολύ είναι το ασβεστοκονίαμα.Το ασβεστοκονίαμα χρησιμοποιείται ως συνδετικό υλικό μεταξύ των πέτρινων λίθων, προσφέροντας σταθερότητα και συνοχή στη δομή. Παρέχει επίσης προστασία από την υγρασία και ενισχύει τη θερμομόνωση των κτισμάτων.

  Τέλος,σε παλαιότερα κτίσματα, το χώμα και η λάσπη χρησιμοποιούνται για την κατασκευή πλίνθων, που είναι ο πρόδρομος του σύγχρονου τούβλου. Αν και λιγότερο συνηθισμένες σήμερα, αυτές οι τεχνικές μαρτυρούν την προσαρμοστικότητα των κατοίκων στα διαθέσιμα υλικά για την κατασκευή των κτισμάτων τους.

Δομικά στοιχεία

  Οι χοντροί πέτρινοι τοίχοι εξασφαλίζουν εξαιρετική θερμική μόνωση και αντοχή.Η θερμομόνωση που προσφέρουν  βοηθά στη διατήρηση της ζέστης τον χειμώνα και της δροσιάς το καλοκαίρι.Η αντοχή τους αντίστοιχα προσφέρει προστασία από τους σεισμούς,κάτι που αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα για μια σεισμογενή περιοχή όπως η Ήπειρος.

  Τα περισσότερα παραδοσιακά σπίτια είναι διώροφα ή τριώροφα. Το κατώι (ισόγειο) χρησιμοποιείται συνήθως για αποθηκευτικούς χώρους, ενώ οι πάνω όροφοι για την κατοικία.Η χρήση των πολλών ορόφων εξοικονομεί χώρο και προσαρμόζεται στην κλίση του εδάφους, αξιοποιώντας πλήρως τον διαθέσιμο χώρο.Οι πάνω όροφοι έχουν συνήθως κύριους χώρους διαβίωσης, υπνοδωμάτια και κουζίνες. Συχνά διαθέτουν μεγάλα παράθυρα για φυσικό φωτισμό και θέα.Επιπλέον στα κτίρια αυτα περιέχεται εσωτερική σκάλα που συνδέει τους ορόφους και είναι κατασκευασμένη συνήθως από ξύλο ή πέτρα, προσφέροντας αντοχή και αισθητική αρμονία.

  Η χρήση της καμάρας είναι έντονη σε τέτοιες περιοχές.Οι καμάρες είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής των Τζουμέρκων και χρησιμοποιούνται τόσο σε εσωτερικούς όσο και σε εξωτερικούς χώρους.Προσφέρουν δομική ενίσχυση σε ανοίγματα, όπως πόρτες και παράθυρα, και προσθέτουν αισθητική αξία στο κτίριο.

  Τέλος οι αυλές είναι συνήθως πλακόστρωτες με πέτρα και διαμορφώνονται σε επίπεδα για την ομαλή προσαρμογή στην κλίση του εδάφους.οι κήποι και οι αυλές λειτουργουν ως υπαίθριοι χώροι διαβίωσης, προσφέροντας σκίαση και δροσιά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Μορφολογικά Στοιχεία

  Τα κτίρια τοποθετούνται σε θέσεις που εκμεταλλεύονται την φυσική κλίση του εδάφους, προσφέροντας εξαιρετική θέα και προστασία από τους ανέμους.Η μορφολογία των κτιρίων προσαρμόζεται στην τοπογραφία, δημιουργώντας μια αρμονική σύνθεση με το φυσικό περιβάλλον.

  Τα κτίσματα συχνά παρουσιάζουν συμμετρική διάταξη των παραθύρων και των πορτών, προσδίδοντας αρμονία και τάξη στη συνολική εμφάνιση.Επιπλέον χαρακτηρίζονται από καθαρές γεωμετρικές γραμμές και απλές φόρμες, αποφεύγοντας την περιττή πολυπλοκότητα.Ορθογώνια και τετράγωνα σχήματα κυριαρχούν στην κάτοψη και τη διαμόρφωση των όγκων.Τα κτίρια αποτελούνται από έναν κύριο όγκο και συχνά συνδυάζονται με μικρότερους βοηθητικούς όγκους που προσαρτώνται αρμονικά.Συχνά υπάρχουν προεξοχές (π.χ. εξώστες ή χαγιάτια) και υποχωρήσεις (π.χ. είσοδοι ή στοές) που δημιουργούν βάθος και πλαστικότητα στην όψη του κτιρίου.

  Οι τοίχοι και οι σκεπές συχνά διαθέτουν διακοσμητικά γείσα και κορνίζες που προσθέτουν κομψότητα και λεπτομέρεια στην κατασκευή.Τα γείσα προστατεύουν επίσης τα κτίρια από τις βροχές και τα χιόνια, ενώ οι κορνίζες γύρω από τα παράθυρα και τις πόρτες ενισχύουν την αισθητική τους.

  Ένα σύνηθες θέαμα για έναν παραδοσιακό οικισμό είναι επίσης οι τοξωτές πόρτες.Παρατηρύμε ότι υπάρχουν κυρίως στα πιο μεγάλα κτίρια, επομένως στα αρχοντικα του οικσμού, αλλά και στην είσοδο του υπογείου.Η καμάρα στο πάνω μέρος της πόρτας είναι διαφορετική ανάλογα με το άνοιγμα της πόρτας.Η τοξωτή πόρτα επιτρέπει να μπει περισσότερο φως στο χώρο συγκριτικά με την κανονική ορθογωνική πόρτα και διευρύνει οπτικά το δωμάτιο κατί που είναι θεμιτό στον χώρο του υπόγειου αλλά και στα αρχοντικά αφού αποτελεί στοιχείο πολυτελείας.​

  Όσον αναφορά το μέγεθος των ανοιγμάτων για τα παράθυρα παρατηρούμε σαφώς μια τυπολογία ιδιαίτερη.​
Βλέπουμε ότι στις περισσότερες κατοικίες τα ανοίγματα στο ισόγειο είναι μικρότερα από τα ανοίγματα στον όροφο.Τα παράθυρα είναι συνήθως μικρά και στενά για να προστατεύουν από το κρύο και τον άνεμο, διατηρώντας ταυτόχρονα την ιδιωτικότητα.Τα παράθυρα ωστόσο είναι τοποθετημένα στρατηγικά για να επιτρέπουν την είσοδο του φυσικού φωτός και να βελτιώνουν τον αερισμό των εσωτερικών χώρων.Αυτός είναι και ο λόγος που στους επάνω ορόφους τα ανοίγματα μεγαλώνουν.Υπάρχει μεγαλύτερη εισχώρηση του ήλιου, καθόλη τη διάρκεια του χρόνου, ζεσταίνοντας τους πιο ιδιωτικούς χώρους όπως τα υπνοδωμάτια.

  Τέλος, τα κτίσματα στα Τζουμέρκα συνήθως χρησιμοποιούν μια φυσική χρωματική παλέτα που προέρχεται από τα υλικά κατασκευής, όπως η πέτρα και το ξύλο.Αυτά τα χρώματα επιτρέπουν στα κτίρια να ενσωματώνονται αρμονικά στο περιβάλλον τους.