Παράθυρα

Τα συμπληρωματικά δομικά στοιχεία των παραδοσιακών κτισμάτων στα Τζουμέρκα είναι εξίσου σημαντικά με τα κύρια δομικά στοιχεία, καθώς προσδίδουν λειτουργικότητα και αισθητική αξία στα κτίρια.

Παράθυρα

Εξωτερικά πρέκια  

Κύριο χαρακτηριστικό ενός παραθύρου αποτελεί το πρέκι. Στον οικισμό φαίνεται καθαρά ότι στα περισσότερα παράθυρα το πρέκι αποτελείται από ένα μεγάλο ξύλο ή μια μεγάλη ημιλαξευτή πέτρα. Στην ανατολική περιοχή που βρισκόμαστε επειδή τα κτίρια έχουν υποστεί ανακαινίσεις και γενικά παρεμβάσεις, βλέπουμε έντονα το στοιχείο της λαξευμένης πέτρας ως πρόσθετη επένδυση με στόχο τη μίμηση του τρόπου κατασκευής από παλιά. 

Επιπλέον χαρακτηριστική είναι και η χρήση του ανακουφιστικού τόξου όπου αποδίδεται με διάφορους τρόπους.Τα ανακουφιστικά τόξα χρησιμοποιούνται για την ανακατανομή των φορτίων πάνω από ανοίγματα, όπως πόρτες και παράθυρα, εξασφαλίζοντας την σταθερότητα των τοιχοποιιών.Στην περιοχή μας έχουμε 3 διαφορετικές τυπολογίες τόξων όπως φαίνεται και στο σκίτσο παραπάνω. Τα ανακουφιστικά τόξα είναι συνήθως κατασκευασμένα από τοπική πέτρα ή τούβλα, υλικά που προσφέρουν υψηλή αντοχή και αισθητική αρμονία με τα υπόλοιπα δομικά στοιχεία του κτηρίου. Τέλος τα ανακουφιστικά τόξα συχνά αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της αρχιτεκτονικής διακόσμησης των κτιρίων, προσθέτοντας χαρακτήρα και αισθητική αξία.

Εσωτερικά πρέκια 

Όπως και τα εξωτερικά πρέκια, έτσι και τα εσωτερικά έχουν διπλό ρόλο: παρέχουν δομική στήριξη και συμβάλλουν στην εσωτερική διακόσμηση του κτιρίου. Τα εσωτερικά πρέκια τοποθετούνται πάνω από ανοίγματα, όπως πόρτες και παράθυρα, για να μεταφέρουν το φορτίο από το υπερκείμενο τμήμα του τοίχου. Τα πρέκια που μπορέσαμε να δούμε εσωτερικά σε κατοικίες είναι ξύλινααλλά μπορεί να είναι και μια πέτρα ημιλαξευτή. Το ξύλο είναι συνήθως καστανιά ή δρυς, γνωστά για την αντοχή τους, ενώ η πέτρα επιλέγεται για την ανθεκτικότητά της και την αισθητική της αξία. Οι κατοικίες αυτές είναι παλιές κι έχουν δομηθεί με πέτρες (λαξευμένες και ημιλαξευμένες) επομένως το πρέκι στηρίζεται πάνω στις πέτρες. Τα εσωτερικά πρέκια συμβάλλουν σημαντικά στη διακόσμηση του εσωτερικού χώρου, προσδίδοντας χαρακτήρα και ζεστασιά.

Απουσία πρεκιού

Στην περιοχή μελέτης μας υπάρχουν αρκετά κτίρια που έχουν υποστεί ριζική ανακαίνιση. Έτσι, υπάρχουν και παράθυρα που δεν είναι διακριτό το πρέκι τους. Αυτό γίνεται καθώς έχουν χτιστεί με πιο σύγχρονους τρόπους κατασκευής, δηλαδή εξ ολοκλήρου με οπλισμένο σκυρόδεμα, οπότε δεν υπάρχουν καθόλου πρέκια.

Λαμπάδες παραθύρων

Οι λαμπάδες είναι οι κάθετες πέτρες ή λίθινα στηρίγματα που τοποθετούνται στις δύο πλευρές των παραθύρων. Παρέχουν στήριξη στο πλαίσιο του παραθύρου και βοηθούν στην κατανομή των φορτίων από το υπερκείμενο τμήμα του τοίχου. Οι λαμπάδες κατασκευάζονται κυρίως από τοπική πέτρα, η οποία είναι ανθεκτική και προσφέρει αισθητική αρμονία με το υπόλοιπο κτίριο. Οι λαμπάδες μπορεί να είναι απλοί ή διακοσμημένοι με σκαλίσματα και ανάγλυφα σχέδια, αντανακλώντας την τοπική αρχιτεκτονική παράδοση. Οι διαστάσεις των λαμπάδων ποικίλουν ανάλογα με το μέγεθος του παραθύρου και τις δομικές ανάγκες. Οι λαμπάδες των παραθύρων που υπάρχουν στην περιοχή μελέτης μας είναι κυρίως πέτρινες. Βέβαια βλέπουμε ότι υπάρχουν και λαμπάδες από επένδυση πέτρας που όπως προαναφέραμε είναι στα ανακαινισμένα σπίτια. Ωστόσο βλέπουμε και σε μικρό ποσοστό λαμπάδες από οπλισμένο σκυρόδεμα. Αυτό ισχύει και εξωτερικά και εσωτερικά των παραθύρων. Τέλος, οι λαμπάδες προσδίδουν αρχιτεκτονική αξία στο κτίριο, καθώς δημιουργούν ένα πλαίσιο γύρω από τα παράθυρα που είναι τόσο λειτουργικό όσο και διακοσμητικό. Έτσι συνδυάζονται αρμονικά με άλλα δομικά στοιχεία, όπως τα πρέκια, τις ποδιές και τα κουφώματα των παραθύρων.

Ποδιές 

Οι ποδιές είναι οι οριζόντιες επιφάνειες κάτω από τα παράθυρα που προσφέρουν στήριξη στο πλαίσιο του παραθύρου και βοηθούν στην κατανομή των φορτίων. Προστατεύουν τα παράθυρα και τους τοίχους από τη βροχή και την υγρασία, αποτρέποντας τη διείσδυση νερού στο εσωτερικό του κτιρίου. Συνήθως έχουν μια ελαφρά κλίση προς τα έξω για να διοχετεύουν το νερό μακριά από το παράθυρο και τον τοίχο. Οι ποδιές κατασκευάζονται κυρίως από πέτρα, που είναι ανθεκτική στις καιρικές συνθήκες και προσφέρει μια φυσική αισθητική αρμονία με τα υπόλοιπα δομικά στοιχεία του κτιρίου. Στον οικισμό μελέτης αφού τα περισσότερα κτίρια είναι παλιά και πέτρινα είναι λογικό και οι ποδιές των παραθύρων να έχουν μείνει πέτρινες. Αντίθετα τα παράθυρα που έχουν ανακαινισθεί τα τελευταία 20 χρόνια έχουν για ποδιά ένα μικρό μάρμαρο ως περβάζι. Σε απλά παραδοσιακά σπίτια, οι ποδιές μπορεί να είναι λιγότερο διακοσμημένες, εστιάζοντας κυρίως στη λειτουργικότητα και την προστασία. Σε δημόσια ή θρησκευτικά κτίρια, οι ποδιές συχνά είναι πιο περίτεχνες και διακοσμημένες, αντανακλώντας την σημαντικότητα και το κύρος του κτιρίου.

Παντζούρια (σκούρα)

Τα σκούρα είναι κινητά στοιχεία που τοποθετούνται έξω από τα παράθυρα και τις πόρτες ενός κτιρίου. Η κύρια λειτουργία τους είναι η προστασία από τον ήλιο, τη θερμότητα και τις καιρικές συνθήκες. Τα πατζούρια μπορούν να ανοίγουν και να κλείνουν ανάλογα με τις ανάγκες, επιτρέποντας τον έλεγχο του φωτισμού και της ροής του αέρα στο εσωτερικό του κτιρίου. 

Ως προς το υλικό τους είναι στενά συνδεδεμένο με τη χρονική περίοδο που τοποθετήθηκαν. Συγκεκριμένα, οι πιο παλιές κατοικίες φαίνεται ότι έχουν ξύλινα σκούρα ενώ τα σπίτια που κατασκευάστηκαν ή ανακαινίστηκαν στα τέλη του 20ου αι. φαίνεται να έχουν μεταλλικά σκούρα. Τέλος, οι ανακαινίσεις που έγιναν σε κτίρια του 21ου αι. χρησιμοποιούν σύγχρονα σκούρα από PVC κι από πλαστικό. 

Ως προς την τοποθέτησή τους τα περισσότερα είναι γαλλικά, άρα εξωτερικά του τζαμιλικιού. Ωστόσο υπάρχουν και τα αυθεντικά σκούρα, αυτά που είναι πίσω από το κάσωμα. Τα σκούρα που τοποθετούνται εσωτερικά είναι τα παραδοσιακά ,καθώς τα παλιότερα χρόνια πριν τη χρήση του γυαλιού χρησιμοποιούνταν αυτά. Επίσης βοηθά για το κρύο τους χειμερινούς μήνες αφού κλείνουν από μέσα έτσι ώστε να μη χρειαστεί να ανοιχτεί το παράθυρο για να κλείσουν τα παντζούρια και να μπει το κρύο μέσα.

Κάσωμα και κούφωμα με τζάμι

Όσον αφορά το κάσωμα και το κούφωμα σε πόρτες και παράθυρα η τυπολογία βασίζεται στο υλικό. Όπως και στα σκούρα, υπάρχουν κουφώματα από ξύλο τα οποία είναι και τα πιο συχνά, μεταλλικά, σιδερένια αλλά και πλαστικό ανάλογα και τη χρονολογία που τοποθετήθηκαν.