Τα Χουδαλιανά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το φαινόμενο της εποχιακής κατοίκησης. Κατά συνέπεια, υπάρχουν σημαντικές χρονικές περίοδοι, όπου ο οικισμός εγκαταλείπεται και ερημώνει. Οι μόνιμοι κάτοικοι είναι επτά με οκτώ και οι περισσότεροι είναι συγγενείς μεταξύ τους. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το χωριό αρχικά αποικήθηκε και αναπτύχθηκε από μικρό αριθμό οικογενειών.
Εξαιτίας της κλίσης του εδάφους παρατηρούνται υψομετρικές διαφορές χάρη στις οποίες επιτυγχάνεται η απόλυτη ενσωμάτωση του οικισμού στο το φυσικό περιβάλλον. Το χωριό χαρακτηρίζεται από πυκνή δόμηση και στενούς δρόμους, ώστε να υπάρχει καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των κτηρίων. Αποτελείται ,κυρίως, από κατοικίες, ενώ υπάρχουν και άλλα κτίσματα , όπως αποθήκες και σταύλοι, τα οποία εξυπηρετούν τις καθημερινές βιοτικές ανάγκες των κατοίκων. Λόγω των σύγχρονων αναγκών, έχουν πραγματοποιηθεί επεμβάσεις σε ένα σημαντικό μέρος των κτηρίων, οι οποίες έχουν αλλοιώσει αισθητά το χαρακτήρα του οικισμού. Γι’ αυτό, άλλωστε, συχνά δεν υπάρχει ομοιομορφία όσον αφορά τη μορφή των κτισμάτων. Παρολ’ αυτά, σε όλα σχεδόν τα κτίρια υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της παραδοσιακής κρητικής αρχιτεκτονικής. Αντιπροσωπευτικό δείγμα των παραδοσιακών αυτών γνωρισμάτων αποτελούν τα υλικά και η μέθοδος κατασκευής της τοιχοποιίας, των πατωμάτων και των δωμάτων. Ενδιαφέρον, επίσης παρουσιάζουν τα συμπληρωματικά δομικά στοιχεία, όπως τα ανοίγματα και οι εντυπωσιακές καμάρες, ενώ μοναδικό στοιχείο της τοπικής αρχιτεκτονικής αποτελούν το πυρομάχι και η λαϊνοθέστρα.
Καταλήγοντας, ο παραδοσιακός οικισμός των Χουδαλιανών αποτελείται από κατοίκους οι οποίοι διατηρούν την επαφή τους με την φύση μια και αυτή είναι και ο κύριος παράγοντας προμήθειας των αγαθών τους. Παρά την ερήμωση προσπαθούν και εκφράζουν έναν διαφορετικό και ήπιο τρόπο ζωής βασισμένο σε αξίες και συνήθειες, που πολλές φορές δεν συμβαδίζουν με τα σύγχρονα δεδομένα.