Ο οικισμός της Καλυβιανής βρίσκεται στο δυτικότερο άκρο της Κρήτης, προνομιούχο σε γεωγραφική θέση και φυσική ομορφιά. Μελετώντας τον μπορούμε να κατανοήσουμε πως λειτούργησε και εναλάχθηκε, ανάλογα με τις βιοτικές ανάγκες κάθε εποχής.
Καθώς τα χρόνια περνούν, οι καιροί αλλάζουν και τα πράγματα μεταβάλλονται ο παραδοσιακός οικισμός προσπαθεί να παραμείνει βιόσιμος διατηρώντας πιστά τόσο της γενικές κρητικές, όσο και τις προσαρμοσμένες στον τόπο παραδόσεις .
Αρχικά ο οικισμός σχηματίστηκε με την μορφή δύο μικρών γειτονειών, όπως διακρίνεται και στον χάρτη, που αποτέλεσε και εξακολουθεί σήμερα να αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα του. Στα μετέπειτα χρόνια γύρω από αυτόν τον πυρήνα άρχισε να αναπτύσσεται περιμετρικά και το υπόλοιπο του οικισμού. Αυτή την διαμόρφωση επέβαλε η γεωγραφική του θέση, καθώς ο οικισμός ήταν εύκολος στόχος πειρατών, από τον 11o αιώνα και μετά, και υπήρχε η ανάγκη οχύρωσης, κάτι που δεν μπορούσε να προσφέρει η γραμμική ανάπτυξη.
Στη μόνη πλατεία του χωριού, στο μόνο ελεύθερο πλάτωμα που στέκει εκεί από την πρωταρχική δημιουργία του χωριού, καταλήγουν όλοι οι κύριοι και δευτερεύοντες εσωτερικοί δρόμοι του οικισμού. Στο πλάτωμα αυτό εκτιλύσσονται όλες οι κύριες, καθημερινές δημόσιες δραστηριότηες των εναπομείνάντων σημερινών κατοίκων.
Ο οικισμός, ως πέρασμα για την παραλία του Μπάλου, μία από τις διασημότερες παραλίες του κόσμου, αποτελεί στάση πολλών επισκεπτών όλη την διάρκεια του χρόνου, προκαλώντας τουριστική ανάπτυξη και εισαγωγή νέων επαγγελμάτων πέρα από τα παραδοσιακά. Το μικρό καφενείο, οι δύο γραφικές ταβέρνες αλλά και τα ανακαινισμένα σπίτια - ξενώνες είναι ένας ακόμα οικονομικός πόρος για τους κατοίκους μαζί με τις παραδοσιακές ασχολίες (κτηνοτροφικές, αγροτικές) που, όμως έχουν μειωθεί σήμερα κατά πολύ σε σχέση με τις προγενέστερες εποχές.
Τα οικήματα που έχουν απομείνει μαρτυρούν τις ανάγκες των χρηστών παρελθόντων εποχών εναρμονισμένα με τις συνθήκες της εποχής της ανοικοδόμησής του. Τα υλικά κατασκευής που χρησιμοποιήθηκαν είναι φυσικά υλικά πλούσια στην κρητική γη όπως η λεπίδα(δωματόχωμα) που έχει μονωτικές και στεγανωτικές ικανότητες, τα φύκια που συγκρατούσαν τα χώματα από τις ενδιάμεσες στρώσεις της πλάκας, καλάμια αλλά και λίθοι (λίθινη τοιχοποιία) που τους είχαν ως πρώτη ύλη. Τα περισσότερα σπίτια είναι μονόχωρα ή δίχωρα.
Η Καλυβιανή είναι ένα ακόμα χωριό που έχει πληγεί από την αστικοποίηση του πληθυσμού της υπαίθρου. Οι 135 κάτοικοί του, βιώνουν την καθημερινότητά τους διατηρώντας τον σεβασμό στην φύση, τα ήθη και τα τοπικά έθιμα περισσότερο θα έλεγε κανείς επειδή πιστεύουν στην πολιτιστική αξία τους παρά γιατί μέσω αυτών πορίζονται μέρος του εισοδήματός τους.