Γορτυνία

     Τα στοιχεία για την  ιστορία της ευρύτερης περιοχής  που μας είναι γνωστά, ανάγουν την αρχή της στους αρχαϊκούς χρόνους στους οποίους  η  Γορτυνία δεν αποτελούσε  ένα τμήμα ενιαίο με  ιδιαίτερο όνομα ή μια  ιδιαίτερη εθνική ενότητα. Αντιθέτως  υπήρχαν πολλές αυτοτελείς πόλεις χωρίς καμία πολιτική σχέση μεταξύ τους που ήταν άλλοτε αντίπαλες, άλλοτε σύμμαχοι ,άλλοτε ανεξάρτητες και άλλοτε  υποτελείς σε άλλες εκτός της Γορτυνίας ευρισκόμενες  αρκαδικές πόλεις.

     Το όνομα «Γορτυνία» είναι νεότατο και δόθηκε σε αυτή πολύ αργότερα , μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, ενώ επί Τουρκοκρατίας έφερε το όνομα «επαρχία  Καρύταινας».Η Γορτυνία ονομάστηκε έτσι από την αρχαία πόλη της Γόρτυνος μολονότι η σημερινή περιοχή της Γορτυνίας είναι πολύ μεγαλύτερη της περιοχής της αρχαίας Γόρτυνος. Λίγες πληροφορίες έχουμε για την εποχή αυτή ,αλλά φαίνεται  ότι η μεγάλη ακμή της Γορτυνίας ,υλική και πνευματική , υπήρξε στους χρόνους της Αχαϊκής Συμπολιτείας.

     Οι Γορτύνιοι  παρότι ήταν λαός ποιμενικός και  νομαδικός  αγαπούσαν τα γράμματα και  την καλλιτεχνία  γεγονός που το αποδεικνύουν  τα πολυάριθμα  σε  γορτυνιακές πόλεις έργα τέχνης. Μερικά  από τα σπουδαιότερα  είναι  οι  ναοί  του Ασκληπιού και των Δώδεκα Θεών στην Θέλπουσα , οι ναοί του Απόλλωνα Ογκειάτη και Ασκληπιού παιδός, καθώς και ο  ναός Δήμητρας Ελευσινίας στον οποίο υπήρχαν λίθινα αγάλματα των θεών Δήμητρας , Περσεφόνης και Διονύσου.(Παυσανίας.  Η  25). Επιπλέον, στην Ηραία υπήρχαν δυο ναοί του Διονύσου , του Διονύσου Πολίτη και του Διονύσου Αυλίτη και οικοδόμημα όπου τελούσαν τα όργια του Διονύσου . Στην Ηραία υπήρχε εκτός αυτών  ναός του Πάνα , ναός της Ήρας ,  λουτρά και δρόμοι που χωρίζονταν με μύρτα και άλλα ήμερα δέντρα.(Παυσ.  Η  26).  Τέλος, στη Γόρτυνα υπήρχε ναός του Ασκληπιού και της Υγείας από πεντελικό μάρμαρο και εντός του τα αγάλματα των θεών αυτών ,έργα  του περίφημου Σκόπα του Πάριου.

      Στα  ρωμαϊκά χρόνια και αργότερα ο πληθυσμός της  Γορτυνίας είχε ελαττωθεί σε μεγάλο βαθμό ενώ  φοβερή αμάθεια είχε καταλάβει τους λίγους κατοίκους που είχαν απομείνει.. Σε αυτό το πλαίσιο  κοινωνικών, οικονομικών και δημογραφικών  μεταβολών ,  οι Σλάβοι  που από τον  6^ο αιώνα μ.Χ πέρασαν  τον Δούναβη και εισήλθαν στις βόρειες επαρχίες του Βυζαντινού κράτους  άρχισαν  να κατεβαίνουν προς την Πελοπόννησο. Εν συνεχεία , εγκαταστάθηκαν στα –κατάλληλα για κτηνοτροφία- ορεινά μέρη της Γορτυνίας  με αποτέλεσμα τον εκπατρισμό των παλιών κατοίκων. Βέβαια , η ύπαρξη χριστιανικών εκκλησιών επάνω στα ερείπια αρχαίων ελληνικών ναών  είναι η απόδειξη , ότι τα μέρη αυτά κατοικούνται και κατοικήθηκαν χωρίς καμιά διακοπή από λαό ελληνικής καταγωγής. Ένα παράδειγμα είναι το κομψό βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα επάνω στα ερείπια του ναού του Ασκληπιού που μπορεί να αναχθεί  στους πρώτους μ.Χ. αιώνες.

      Έπειτα από συνεχείς κοινωνικές  και πληθυσμιακές ζυμώσεις  στους αιώνες που ακολούθησαν ,η Γορτυνία είχε πλήρως εξελληνιστεί  κατά τον 10^ο αιώνα .Όμως η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους  το 1204 μ.Χ. έμελλε  να επηρεάσει άμεσα την ιστορία της το επόμενο διάστημα. Οι Φράγκοι αφού κατέλαβαν την Αχαΐα και την Ηλεία προσεταιρίστηκαν τους Έλληνες πρόκριτους  της Γορτυνίας  στους οποίους  επέτρεψαν να διατηρήσουν τα κτήματά τους  υποδουλώνοντας έτσι την υπόλοιπη περιοχή. Η απελευθέρωση της Γορτυνίας από τους Φράγκους ήρθε το 1320 μετά από σειρά αποτυχημένων προσπαθειών.    

     Την επόμενη εκατονταετία  και έπειτα από εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ των δύο αδελφών -Δημητρίου και Θωμά- Παλαιολόγων η Γορτυνία οδηγήθηκε το 1470 στην οριστική υποταγή στους Τούρκους.

      Ύστερα από μακροχρόνιους πολέμους με τους Τούρκους οι Ενετοί υπό τον Φραγκίσκο Μοροζίνι κατόρθωσαν να πάρουν προσωρινά στην κατοχή τους την Γορτυνία. Η υψηλή φορολογία και η καταπίεση αρχικά από τον ενετικό και εν συνεχεία ξανά από τον τουρκικό ζυγό καλλιέργησαν το απελευθερωτικό κλίμα και προετοίμασε το έδαφος για τον ξεσηκωμό του 1821. 

     Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι οι περισσότερες προεπαναστατικές διεργασίες και ζυμώσεις τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό και πνευματικό επίπεδο έλαβαν χώρα στη Γορτυνία. Οι  κλέφτες ,οι λόγιοι , ο κλήρος, όλοι μαζί συνετέλεσαν στην  γέννηση των  ιδεωδών της Ελευθερίας και της Ανεξαρτησίας  τα οποία αποτέλεσαν την σπίθα της  Επανάστασης. Εμβληματικές μορφές του Αγώνα όπως  ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ,ο  Γρηγόριος ο Ε’ ,ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ,ο     Νικηταράς ,ο Πλαπούτας  και άλλοι ήρωες , αγωνίστηκαν  στη Γορτυνία. Επιπλέον  στην Παλαιά Μονή Φιλοσόφου  μέσα στη βαθειά χαράδρα του Λουσίου θεωρείται ότι υπήρχε και λειτουργούσε  το Κρυφό Σχολειό. Ώς προς τους πρωτεργάτες της Επανάστασης πέρα των Κολοκοτρωναίων,  ήταν  μια άλλη  ονομαστή οικογένεια της περιοχής, οι Δεληγιάννηδες , οι όποιοι  προ της  Επανάστασης κατείχαν πολιτικά και διοικητικά αξιώματα και βοήθησαν περισσότερο από κάθε άλλο πρόκριτο της Γορτυνίας  στην απελευθέρωση της πατρίδας τους.

     Στην πιο σύγχρονη Ελληνική Ιστορία  του 20^ου αιώνα  και στη διάρκεια της Κατοχής από τους Γερμανούς  και  τους  Ιταλούς  είναι γνωστό ότι στη Γορτυνία η ανάπτυξη αντάρτικων δυνάμεων παρουσίασε διακυμάνσεις. Η περιοχή άργησε να ενταχθεί  οργανωμένα στον απελευθερωτικό αγώνα κι αυτό πρέπει μάλλον να αποδοθεί στην  χαμηλή παρουσία κατοχικών δυνάμεων. Την άνοιξη του 1944 ωστόσο  οι αντάρτικες δυνάμεις της Γορτυνίας κατάφεραν να πλήξουν τον εχθρικό στρατό με μεγάλη επιτυχία.